|
Aleksandrów
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Nowe Miasto, ok. 4 km na płd. od Nowego
Miasta, ok 270 mieszk., lokalna droga z →Klęki do
→Szypłowa. Dawny folwark założony przez Hermanna Kennemanna
z Klęki, współtwórcy HAKATY. Pierwotna
nazwa Alexanderruh.
|
|
Andrzejpole
|
nie
istniejące
|
Nieistniejąca
już osada w gm. →Dominowo, tuż przy płd. granicy gminy, ok.
1,2 km na płd-zach. od wsi →Borzejewo, przy drodze do
→Zdziechowic. Obecnie w tym miejscu znajduje się wiadukt nad
autostradą A-2.
|
|
Annopole
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 5 km na płd-zach. od Środy
Wlkp, tuż przy płn. granicy gminy, lokalna droga ze →Słupi
Wlk. do →Jaszkowa, ok. 90 mieszk., stacja kolei wąskotorowej
linii Środa Wlkp - Zaniemyśl (rok budowy: 1910)
|
|
Annopole,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Środa Wlkp, ok. 1 km na płn. od wsi →Annopole,
tuż przy płn. granicy gminy, lokalna droga ze wsi Annopole.
|
|
Annopole,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Środa Wlkp, ok. 1 km na zach. od wsi
→Annopole, tuż przy płn. granicy gminy, lokalna
droga ze wsi Annopole do przysiółka →Pętkowo.
|
|
Antonin
|
osada
|
Osada
śródleśna w gm. →Krzykosy, tuż przy płn. granicy
powiatu, ok. 6,2 km na płn-wsch. od Krzykos, lokalne drogi leśne
|
|
Baba
|
osada
|
osada
w gm. Krzykosy, ok. 1 km na płn-wsch. od Krzykos, przy drodze krajowej
nr 11/15. W pobliżu przepływa lokalna →rzeczka Baba
|
|
Baba,
rzeka
|
rzeka
|
niewielka,
lokalna rzeczka w gm. →Krzykosy, lewy dopływ →Warty,
dł. ok 8 km, zródła pod wsią →Witowo, ujście
pomiędzy →Solcem a Krzykosami.
|
|
Babin
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 5,5 km na płn. od Środy, ok.
220 mieszk. Droga lokalna z →Podgaju do →Romanowa. Do
1979 roku na wsch. od wsi istniała linia kolei wąskotorowej Środa -
Kobylepole (rok budowy: 1902) ze stacją Babin. W odległości ok. 0,6 km
na wsch. od wsi lokalne wyniesienie →Łysa Góra (2),
Dwór z pocz. XXw.
|
|
Bagna
Średzkie
|
obszar
chroniony
|
Obszar
Chronionego Krajobrazu utworzony 20.06.1995r decyzją Rady Miejskiej w
Środzie Wlkp o pow. 120,3 ha w końcowym biegu →Strugi
Średzkiej i na kilku zbiornikach wodnych wokół rzeki.
Obejmuje tereny lęgowe i siedliska rzadkich gatunków
ptaków wodnych i błotnych w tym: kaczki
krzyzówki, rycyka, płaskonosa, cyranki i gęgawy. Na terenie
Obszaru występuje także towarzyszące ekosystemowi ptaków
skupisko roslinności szuwarowo-bagienno-torfowiskowej w tym: 8
gatunków uznanych za zagrożone w Wielkopolsce i 2 w skali
kraju. Występują tu stanowiska objętego całkowitą ochroną storczyka
kukawki.
|
|
Bagrowo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Dominowo, ok. 3 km na zach. od Dominowa, ok.
70 mieszk. Droga lokalna do drogi powiatowej do Nekli i do drogi
powiatowej do Kostrzyna. Parterowy dworek z piętrową częścią centralną,
zgrabnie dopasowanym półkolistym balkonem –
tarasem podtrzymywanym kolumnami z pocz. XXw, przebudowany w l. 20.
Kościół zrębowy pw. św. Katarzyny z 1751r.
|
|
Bardeczka
|
rzeka
|
→Wielka
|
|
Bardzianka
|
rzeka
|
→Wielka
|
|
Biała
Góra
|
góra
|
Lokalne
wzniesienie (81 m n.p.m.), ok. 1,5 km na płn. od →Pięczkowa w
gm. →Krzykosy, przy lokalnej drodze do Miłosławia.
|
|
Biały
Gościniec
|
nie
istniejące
|
Osada
(zabudowania zniszczone) przy dawnej przeprawie na →Warcie,
1,8 km na płd. od Łysej Góry w gm. Zaniemyśl.
|
|
Bieganowo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 6 km na płn-zach. od Środy, przy drodze
powiatowej do Swarzędza, tuż przy zach. granicy powiatu, ok. 200 mieszk.
|
|
Biskupice
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Dominowo, ok. 5,4 km na płn-zach. od
Dominowa, droga lokalna do Gułtów. ok. 130 mieszk. Wieś
położona na wys. pow. 100 m n.p.m, Ok. 0,8 km na płn. od zabudowań wsi
punkt wysokościowy 103 m n.p.m. Dwór konstrukcji
szachulcowo - murowanej z 1 poł. XIXw.
|
|
Biskupice,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Dominowo, ok. 1 km na płn. od wsi
→Biskupice, droga lokalna do Biskupic. Ostatnie zabudowania
przy drodze to najdalej na płn. wysunięte obiekty powiatu średzkiego.
|
|
Bismark
|
góra
|
Wzniesienie
w gm. →Krzykosy, 100,3 m n.p.m, zwane także Górą
Konwaliową. Na zboczach stanowiska konwali majowej. Wchodzi w skład
formacji wydm śródlądowych.
|
|
Bogusławki
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Krzykosy, ok. 4 km na płn-zach. od Krzykos,
na płn. skraju dużego kompleksu leśnego z →Górą
Bismark, ok 50 mieszk, lokalna droga z →Sulęcinka.
|
|
Boguszyn
|
wieś
|
Duża
wieś w gm. →Nowe Miasto, ok. 5 km na płd-zach. od
Nowego Miasta, ok. 840 mieszk., wzmiankowana po raz pierwszy w 1393r
(Boguszino), Nazwa wsi pochodzi od imienia Bogusz. Droga
wojewódzka nr 436, dwór neogotycki (koniec XIX
wieku), gospodarzył tutaj L. Szczaniecki, pułkownik, adiutant gen. Jana
Henryka Dąbrowskiego, wykonawca jego testamentu, neogotycka brama
wjazdowa z 2 poł XIXw, zespół budynków
pofolwarcznych z 2 poł. XIXw.
|
|
Boguszyn,
leśniczówka
|
leśniczówka,
gajówka
|
Leśniczówka,
ok. 0,5 km na północ od drogi wojewódzkiej nr
436, tuż przy płd-zach. granicy powiatu, w kompleksie leśnym zwanym
→Uroczyskiem Boguszyn.
|
|
Boguszyn,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
składający się z kilku gospodarstw, ok. 1 km na wsch. od wsi
→Boguszyn, przy lokalnej drodze z →Chromca do
→Komorza Nowomiejskiego.
|
|
Boguszyn,
uroczysko
|
uroczysko
|
Nazwa
uroczyska, terenu położonego na zachód od wsi
→Boguszyn, kompleks leśny z ubogimi drzewostanami sosnowymi,
→Boguszyn, leśniczówka.
|
|
Boguszynek
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Nowe Miasto, ok. 7 km na zach. od Nowego
Miasta, ok 230 mieszk., tuż przy płd-zach. granicy powiatu, przy
lokalnej drodze z →Chromca do →Komorza
Nowomiejskiego, Pierwsza wzmianka z 1762r. Wieś powstała w wyniku
osadnictwa olęderskiego. kościół zrębowy pw. św.
Józefa Oblubieńca NP Marii z lat 1773-75. Pierwotnie stojący
w →Kolniczkach rozebrany w 1951r. i przeniesiony do Boguszynka
w 1975 roku.
|
|
Boguszynek,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
składający się z kilku gospodarstw, ok. 2 km na wsch. od wsi
→Boguszyn przy lokalnej drodze z →Chromca do
→Komorza Nowomiejskiego, cmentarz poewangielicki, w pobliżu
linia kolejowa Kluczbork - Poznań
|
|
Borowo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Krzykosy, ok. 6 km na płn-zach. od Krzykos,
ok 40 mieszk, lokalna droga z →Sulęcinka.
|
|
Borzejewo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Dominowo, ok. 3 km na płn-zach. od Dominowa,
droga lokalna do →Pławiec i →Chłapowa. Wieś położona
na wys. pow. 100 m n.p.m, Ok. 0,2 km na zach. od zabudowań wsi punkt
wysokościowy 104,9 m n.p.m.
|
|
Bożydar
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Zaniemyśl, ok. 6 km na płn-zach. od
Zaniemyśla, tuż przy płd-zach. granicy powiatu (płd. skraj drogi wzdłuż
której istnieje zabudowa wsi stanowi granicę
powiatów), droga lokalna →Śnieciska -
Kórnik, ok. 90 mieszk.
|
|
Bożydar,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Zaniemyśl, ok. 2 km na płd-wsch. od wsi
→Bożydar, lokalne drogi z →Jezior Wielkich i z
Zaniemyśla do →Winnej.
|
|
Brodowo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 7 km na płn-zach. od Środy,
ok. 410 mieszk, droga krajowa nr 11, drogi lokalne do Szlachcina i
Nadziejewa. Do 1973 przez wieś przechodziła linia boczna kolei
wąskotorowej Środa - →Zaniemyśl z →Chwałkowa do
Brodowa (rok budowy 1927) ze stacją końcową Brodowo. Dwór z
k. XIXw, przekształcony.
|
|
Brodowo,
leśniczówka
|
leśniczówka,
gajówka
|
Nazwa
leśniczówki, w gm. Środa Wlkp, ok. 2 km na płd. od wsi
→Brodowo, na płn. krańcu dużego kompleksu leśnego.
|
|
Brogi
|
uroczysko
|
Uroczysko
położone w gm. →Krzykosy, ok. 2 km na płn-wsch. od
Pięczkowa, na płd. skraju dużego kompleksu leśnego znajdującego się w
powiecie wrzesińskim, w gm. Miłosław.
|
|
Bronisław
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Krzykosy, ok. 2,6 km na płn-zach. od Krzykos,
na płd. skraju dużego kompleksu leśnego z →Górą
Bismark, ok. 40 mieszk, w pobliżu droga krajowa nr 11/15. Na płd. od
wsi rzeczka →Baba. Lokalna droga do →Witowa
|
|
Bronisław,
przysiółek
|
przysiółek
|
Śródleśny
przysiółek w gm. Krzykosy, ok 2 km na płn. od wsi Bronisław.
|
|
Brzeziak
|
osada
|
Osada
w gm. →Środa Wlkp, ok. 6 km na płn-wsch. od Środy
Wlkp, tuż przy płn. granicy gminy, droga lokalna z
→Dębicza do →Ulejna
|
|
Brzeziak,
uroczysko
|
uroczysko
|
Niewielkie
uroczysko leśne, w gm. →Środa Wlkp, ok. 0,9 km na wsch. od
→Dębiczka, tuż przy płn. granicy gminy.
|
|
Brzezie
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 7,5 km na wsch. od Środy, ok.
140 mieszk. droga lokalna ze →Szlachcina do
→Chociczy. Na płn. od zabudowań wsi →Wielka.
|
|
Brzeziny
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 6 km na zach. od Środy, ok. 40 mieszk,
w sąsiedztwie linia kolejowa Kluczbork - Poznań.
|
|
Brzostek
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Zaniemyśl, ok. 5 km na płn-wsch. od
Zaniemyśla, lokalna droga ze →Śniecisk, ok. 80 mieszk.
|
|
Brzozogaj
|
nie
istniejące
|
Nieistniejąca
dziś wieś w okolicy →Pigłowic w →gm Zaniemyśl
|
|
Brzozowiec
|
leśniczówka,
gajówka
|
leśniczówka
w gm. Krzykosy, ok. 2 km na płn. od →Sulęcinka, ok. 0,2 km na
płd. od leśniczówki grodzisko zwane
→Zbójecką Górą.
|
|
Budy
|
osada
|
Osada
w gm. →Krzykosy, tuż przy płn. granicy gminy, ok. 6 km na
płn-wsch. od Krzykos, lokalna droga z Murzynowa Leśnego.
|
|
Bukowy
Las
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Dominowo, ok. 10 km na wsch. od Dominowa.
Droga lokalna z →Murzynowa Kościelnego do Bardo, ok. 100
mieszk. Leżący ok. 0,2 km na wsch. od wsi cmentarz poewangelicki
administracyjnie należy do powiatu wrzesińskiego (gm. Miłosław).
|
|
Byszków
|
nie
istniejące
|
Nieistniejąca
dziś wieś w okolicy →Śniecisk w →gm Zaniemyśl
|
|
Chłapowo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Dominowo, ok. 1,7 km na płn. od Dominowa, ok.
120 mieszk. Droga powiatowa do →Nekli. W średniowieczu
istaniał tutaj gródek obronny w systemie obronnym
→Giecza. Przez wieś płynie →Moskawa. Dwór
o uproszczonych formach neorenesansowych zbudowany dla Potworowskich
1864 – 68r. Park krajobrazowy o pow. 9,08ha
|
|
Chocicza
|
wieś
|
Duża
wieś w gm. →Nowe Miasto, ok. 4 km na płd-zach. od
Nowego Miasta, ok. 1,2 tys. mieszk, wzmiankowana po raz pierwszy w
1391r, droga wojewódzka nr 436, kaplica, stacja kolejowa na
linii Kluczbork - Poznań. Nazwa pochodzi od imienia Chocik (lub
Chociesław). Eklektyczny pałac z 1920r. zbudowany dla niemieckiej
rodziny Jouanne`ów, parterowy, z mansardowym dachem i
piętrową częścią środkową, zespół zabudowań folwarcznych
(m.in gorzelnia, kuźnia, rządcówka i cegielnia) z końca
XIXw, budynek dworca z 1875r. szkoły z 1900r. oraz poczty z końca XIXw,
zespół 5 czworaków z końca XIXw.
|
|
Chocicza
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 8 km na wsch. od Środy Wlkp,
tuż przy zach. granicy powiatu, lokalna droga ze →Szlachcina
do →Winnej Góry, ok. 100 mieszk. Na płn. od wsi
rzeka →Wielka.
|
|
Chromiec
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Nowe Miasto, ok. 10 km na płd-zach. od Nowego
Miasta, tuż przy płd-zach. granicy powiatu, ok 300 mieszk, nazwa
pochodzi od określenia "chromy". Wzmiankowana po raz pierwszy w 1387r
(Chromecz). w pobliżu linia kolejowa Mieszków - Czempiń
(nieczynna) biegnąca fragmentami na terenie powiatu, przez wieś
przechodzi lokalna droga z Nowego Miasta.
|
|
Chromiec,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
składający się z kilku gospodarstw, ok. 1 km na płn. od wsi
→Chromiec.
|
|
Chromiec,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
składający się z jednego gospodarstwa, ok. 2 km na płn. od wsi
→Chromiec.
|
|
Chromieckie
Olędry
|
nie
istniejące
|
Dawne
osadnictwo olęderskie od 1748r. wzdłuż drogi z →Chromca do
→Boguszynka. Obecnie część wsi Chromiec.
|
|
Chudzice
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 5 km na wsch. od Środy Wlkp,
lokalna droga ze Środy, ok. 90 mieszk. Do 1979 roku biegła tutaj linia
kolei wąskotorowej Środa - Kobylepole (rok budowy 1902) ze stacją
Chudzice. Dwór z 1870r.
|
|
Chwalęcin
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Nowe Miasto, 8 km na płd. od Nowego Miasta,
tuż przy płd. granicy powiatu, ok. 270 mieszk., w pobliżu stacja
kolejowa Panienka (powiat jarociński) na linii Mieszków -
Czempiń, lokalne drogi z →Boguszyna do Panienki i z
→Chromca do Mieszkowa. Nazwa pochodzi od imienia Falęta (lub
Chwalęta). Wieś położona pow. 100 m.n.p.m. (wpływ Wału Żerkowskiego),
ok 1 km na płd. od wsi lokalne wzniesienie 109 m n.p.m. Dwór
z poł XIXw.
|
|
Chwalęcin,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
składający się z kilku gospodarstw ok. 0,5 km na płd. od wsi
→Chwalęcin przy lokalnych drogach do Panienki i Bielejewa
(obydwie miejscowości pow. Jarociński), w pobliżu stacja kolejowa
Chwałkowo Kościelne (powiat śremski) na linii Mieszków -
Czempiń.
|
|
Chwalęcinek
|
osada
|
Niewielka
osada w gm. →Nowe Miasto, 9,5 km na płd-wsch. od
Nowego Miasta, przylegająca do →Kruczyna, ok. 2 km na zach. od
→Chwalęcina prz lokalnej drodze Chwalęcin - Kruczyn.
|
|
Chwałkowo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 2,2 km na płd. od Środy,
droga lokalna do →Brodowa. Dwór eklektyczny z końca
XIXw. Do 1973 roku przez wieś przechodziła linia boczna kolei
wąskotorowej Środa - →Zaniemyśl z →Annopola do
→Czarnotek (rok budowy: 1925) ze stacją Chwałkowo. Tuż za
stacją odchodziła kolejna linia boczna z Chwałkowa do Brodowa
(1927-1973).
|
|
Czarne
Piątkowo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 8 km na wsch. od Środy, ok.
150 mieszk, lokalne drogi do →Szlachcina,
→Miłosławia, →Białego Piątkowa i drogi krajowej nr
15. Ok. 0,8 km na wsch. od wsi →Miłosławka.
|
|
Czarnotki
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Zaniemyśl, ok. 2 km na płn-wsch. od
Zaniemyśla, ok. 140 mieszk, lokalna droga ze →Śniecisk do
Zaniemyśla, we wsi pozostałości wiatraka koźlaka, ok. 0,2km na
płd-wsch. koryto Moskawy. Niewielki parterowy dwór z piętrem
w partii centralnej i wyniesionym na kolumnadzie tarasem w poziomie
piętra, z II poł XIX w, zbudowany dla Karczewskich. Do 1973
przez wieś przechodziła linia boczna kolei wąskotorowej Środa -
Zaniemyśl z Annopola do Czarnotek (rok budowy: 1925) ze stacją końcową
Czarnotki.
|
|
Czartki
|
osada
|
Osada
w gm. →Środa Wlkp, tuż przy płd. granicy gminy, ok. 3 km na
płd. od Środy Wlkp, lokalne drogi ze Środy do →Krzykos i
z→Brodowa do drogi wojewódzkiej nr 432, w
bezpośrednim sąsiedztwie linia kolejowa Kluczbork - Poznań.
|
|
Dąbrowa
|
osada
|
Osada
(1 gospodarstwo?), ok. 6 km na płd. od →Nowego Miasta, przy
lokalnej drodze z Mieszkowa do →Dębna, tuż przy płd-wsch.
granicy powiatu, W średniowieczu należała do Doliwów. W
dokumentach pomiędzy 1403 a 1580 wymienia się istniejący tutaj
kościół parafialny. Później określana jako
folwark proboszczowski. W XVIw. występuje także pod nazwą
Dąbrówka. Osada położona pow. 100 m n.p.m. (wpływ Wału
Żerkowskiego), lokalne wzniesienie 102 m n.p.m.
|
|
Dąbrówka
|
osada
|
→Dąbrowa
|
|
Dębice
|
wieś
|
Niewielka
wieś w gm. →Zaniemyśl, ok. 3,8 km na płd-wsch. od
Zaniemyśla, przy drodze Zaniemyśl - →Kępa Wlk.
|
|
Dębicz
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 3,3 km na płn. od Środy Wlkp,
droga powiatowa ze Środy do Kostrzyna, ok. 150 mieszk, piętrowy,
klasycystyczny dwór wzniesiony w poł. XIX stulecia dla
Madalińskich. Most żelbetowy nad →Moskawą –
pozostałość po linii wąskotorowej Środa – Kobylepole,
która przechodziła przez wieś do 1979r (rok budowy: 1902),
na wsch. od wsi koryto Moskawy
|
|
Dębiczek
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 5 km na płn. od Środy Wlkp,
drogi lokalne z →Mącznik i →Dębicza , ok. 100 mieszk.
Do 1979 roku na płd. od wsi istniała linia kolei wąskotorowej Środa -
Kobylepole (rok budowy: 1902) ze stacją Dębiczek, oraz bocznica do
miejscowej żwirowni.
|
|
Dębno
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Nowe Miasto, ok. 5 km na wsch. od Nowego
Miasta, tuż przy płd-wsch. granicy powiatu, ok 220 mieszk., w
pobliżu koryto →Warty i prom na drodze lokalnej z Mieszkowa do
Orzechowa, w pobliżu linia kolejowa Jarocin - Gniezno i most
kratownicowy na Warcie z 1875 roku. Pierwsza wzmianka z 1241r (Debna).
Średniowieczna siedziba rodowa Doliwów herbu Kot. Miejsce
urodzenia m.in Wincentego Kota, wychowawcy książąt Władysława i
Kaziemierza Jagiellończyków. Przeprawa promowa na Warcie,
dawne znane uzdrowisko. Eklektyczny pałac Mycielskich z 1877 roku.
Gościł w nim Adam Mickiewicz. Zabytkowa plebania. Gotycki
kościół Wniebowzięcia NMP z lat 1444-47.
|
|
Dębno,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
składający się z kilku gospodarstw (3?) ok. 1,3 km na płd. od wsi
→Dębno, tuż przy płd-wsch. granicy powiatu.
|
|
Dębno,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
składający się z kilku gospodarstw wzdłóż drogi lokalnej
Orzechowo - Mieszków, ok. 2,2 km na płd. od wsi
→Dębno, tuż przy płd-wsch. granicy powiatu.
|
|
Dębno,
rezerwat
|
obszar
chroniony
|
Rezerwat
faunistyczny, o powierzchni 21,62 ha utworzony w 1974r, jeden z trzech
rezerwatów Żerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego, na
płd. od wsi →Dębno, obejmuje m.in las łęgowy z mieszanym
drzwostanem dębowym, olszowym, wiązowym i jesionowym (23 gatunki
drzew). Rezerwat chroni także rzadkie gatunki bezkręgowców.
|
|
Dębno,
uroczysko
|
uroczysko
|
Nazwa
uroczyska, terenu położonego na płd-zach. od wsi →Dębno, na
terasie zalewowej →Warty, o zróżnicowanych
drzwostanach liściastych z przewagą dębów.
|
|
Dobroczyn
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Zaniemyśl, ok. 4 km na płn. od Zaniemyśla,
zabudowa w dwóch oddalonych od siebie o ok. 2 km ciągach
(Dobroczyn I przy drodze lokalnej Zaniemyśl - Winna, i Dobroczyn II
wzdłuż lokalnej drogi odchodzącej od drogi wojewódzkiej nr
432), ok. 30 mieszk.
|
|
Dobroczyn
I
|
wieś
|
→Dobroczyn.
|
|
Dobroczyn
II
|
wieś
|
→Dobroczyn.
|
|
Doliwiec
Leśny
|
osada
|
Niewielka
osada śródleśna na zach. brzegu jeziora →Jeziory
Małe, w gm. Zaniemyśl, ok. 2 km na płn-zach. od Zaniemyśla. Przy
skrzyżowaniu dróg dąb o obw. 800 cm zwany "Piastowskim",
"Dziadziusiem", "Królewskim", "Pradziadkiem".
|
|
Domaniewo
|
nie
istniejące
|
Nieistniejąca
dziś wieś w okolicy okolicy →Zaniemyśla
|
|
Dominowo
|
wieś
|
Duża
wieś w gminna w powiecie średzkim, ok. 8 km na płn. od
→Środy Wlkp, ok. 550 mieszk. Drogi lokalne do
→Chłapowa i Targowej Górki, wieś położona na wys.
pow. 100 m n.p.m, ok. 0,4 km na płn-wsch. od wsi punkt wysokosciowy
104,2 m n.p.m.
|
|
Dzierżnica
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Dominowo, ok. 5,4 km na płn-zach. od
Dominowa, droga powiatowa do Nekli ok. 210 mieszk. Pierwsza
wieś na terenie powiatu przez którą przepływa
→Moskawa. Dwór o charakterze willi wzniesiony w
latach 1884 – 1885 dla Niemojewskich. Później
właścicielami byli Wizowie. W parku mauzoleum Wizów z 1920r.
|
|
Elżbietów
|
osada
|
Niewielka
osada pomiędzy →Aleksandrowem a →Radlińcem, ok. 5 km
na płd-wsch. od Nowego Miasta. Dawny folwark założony przez Hermanna
Kennemanna z →Klęki, współtwórcy HAKATY.
Pierwotna nazwa Elisenwalde, od imienia żony - Elizy.
|
|
Franciszków
|
nie
istniejące
|
Folwark
istniejący do końca lat 70-tych XX wieku 3 km na płn-wsch. od wsi
→Dębno. W jego pobliżu zachowało się grodzisko pierścieniowate
o obwodzie 50 m i wys. 2 m. Grodzisko miało prawdopodobnie związek z
osadą →Ostrów (Ostrowo),
istniejącą w pobliżu do XIX w.
|
|
Franciszków,
uroczysko
|
uroczysko
|
Nazwa
uroczyska o zróżnicowanych drzewostanach sosnowych i
liściastych (m.in jesionowych), na wsch. od wsi →Dębno.
|
|
Gablin
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Dominowo, ok. 2 km na płn-zach. od Dominowa,
ok. 70 mieszk. tuż przy zach. granicy gminy, drogi lokalne do
→Borzejewa, →Zdziechowic i →Bagrowa. Wieś
położona na wys. pow. 100 m n.p.m.
|
|
Garby
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Krzykosy, ok. 8 km na płn. od
Krzykos, tuż przy płn-zach. granicy gminy, przy lokalnej
drodze z →Solca do →Środy Wlkp, ok. 180 mieszk,
lokalna droga do →Mądrych, ok. 1 km na wsch. od wsi linia
kolejowa Kluczbork - Poznań, ok 0,9 km na płd. od wsi przepust rzeczki
→Miłosławki.
|
|
Giecz
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Dominowo, ok. 5 km na płn-zach. od Dominowa,
droga powiatowa do Nekli, ok. 140 mieszk. Dawna osada handlowa przy
grodzie w Gieczu (na wsch. brzegu nieistniejącego dziś jeziora).
Romański kościół pw. św. Mikołaja, zespół
piastowski w →Grodziszczku, w postaci grodziska z reliktami
palatium i kościoła przedromańskiego pw. św. Jana
Chrzciciela rezerwat archeologiczny, oddział Muzeum
Pierwszych Piastów na Lednicy, kościół zrębowy
pw. św. Jana Chrzciciela z roku 1767. Dwór (zachowane tylko
skrzydło) z 1905r.
|
|
Głuszynka
|
rzeka
|
Rzeka,
zwana także Kamionką, dł. ok. 34 km, źródło:
→Jezioro Raczyńskie, ujście k. wsi Czapury pod Poznaniem.
Przepływa kolejno przez jeziora →Rynny Jezior
Kórnicko-Zaniemyskich.
|
|
Góry
Mieszkowskie
|
góra
|
Lokalne
pasmo wzniesień w układzie równoleżnikowym, występujące w
ramach →Ozu Mieszkowskiego (formacji polodowcowej występującej
w zach. parti Wału Żerkowskiego), ciąg piaszczystych
pagórków o wysokościach względnych 15 m.
Najwyższe wzniesienie 111 m n.p.m po stronie powiatu średzkiego ok. 0,8
km na wsch. od →Wolicy Pustej.
|
|
Górzno
|
góra
|
Wzniesienie
w gm. →Dominowo zwane także Górą Ludgardy i
Kościeliskiem, najwyższe wzniesienie powiatu. W średniowieczu istaniał
tutaj gródek obronny w systemie obronnym →Giecza,
później niewielki zameczek. Ok. 0,2 km na płd. od
wzniesienia autostrada A-2.
|
|
Grodziszczko
|
grodzisko
|
Gród
w gm. Dominowo, ok. 0,2 km na zach. od wsi Giecz. W średniowieczu jeden
z najważniejszych grodów w państwie, prawdopodobnie dominium
piastowskie. Relikty nieukończonego palatium oraz zniszczonego kościoła
grodowego pw. św. Jana Chrzciciela, rezerwat archeologiczny, oddział
Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, kościół
zrębowy pw. św. Jana Chrzciciela z roku 1767.
|
|
Grosse
Graben
|
rzeka
|
Niemiecka
nazwa rz. →Wielka (Wielki Rów), stąd dzisiejsza
nazwa Wielka.
|
|
Grójec
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 8 km na wsch. od Środy, ok.
60 mieszk, lokalna droga z →Czarnego Piątkowa do drogi
krajowej nr 15
|
|
Grunt
|
nie
istniejące
|
→Wyspa
Edwarda
|
|
Guć
|
las
|
Nazwa
lasu pochodząca od imienia Gustaw, właściela pobliskiej karczmy przy
przeprawie przez →Wartę. Dobrze prosperująca karczma
zbankrutowała po wybudowaniu w 1856 drewnianego mostu na Warcie w
okolicy →Nowego Miasta
|
|
Hada
|
las
|
Las
na płn-zach. od wsi →Chocicza, w gm. Nowe Miasto
|
|
Henrykowo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 3,4 km na płn-wsch. od Środy
Wlkp, rozproszona zabudowa wzdłuż drogi lokalnej ze Środy do
→Chudzic.
|
|
Hermanów
|
osada
|
Osada
(dawny folwark) w gm. →Nowe Miasto, ok. 2 km na
zach. od Nowego Miasta, ok 0,6 km na płn. od lokalnej drogi do
→Dębna, ok 200 mieszk., Dawny folwark założony przez Hermanna
Kennemanna z →Klęki, współtwórcy HAKATY.
Pierwotna nazwa Hermanowo, od imienia pierworodnego syna kennemanna,
zmarłego w wieku 5 lat
|
|
Jadwigów
|
osada
|
Osada,
ok. 6 km na płd. od →Nowego Miasta, przy lokalnej drodze
→Szypłów - →Kolniczki ok. 70 mieszk.
|
|
Janikówka
|
rzeka
|
Nieistniejący
ciek wodny w pobliżu wsi →Murzynowo Kościelne, lewy dopływ rz.
→Wielka
|
|
Janowo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 2,5 km na płn. od Środy Wlkp,
na płn. krańcu Zalewu Średzkiego, droga ze Środy do →Mącznik,
ok. 100 mieszk.
|
|
Janowo,
osada
|
osada
|
Nazwa
osady sródleśnej w gm. Dominowo, leśniczówki w
kompleksie leśnym, tuż przy płn-zach. granicy powiatu, dukty leśne do
Węgierskiego i Pławiec, droga lokana do Gułtów. W lesie
opodal leśniczówki kapliczka i kamienny krąg (odsłonięty w
2004r.) upamiętniajace nieudaną operację podjęcia zrzutu broni i
amunicji w ramach alianckiej operacji PROSO II w 1943r.
|
|
Januszewo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 6 km na zach. od Środy, ok.
130 mieszk, przy zach. granicy powiatu, droga lokalna do
→Jarosławca i Kromolic. Dwór z k. XIXw.
|
|
Jarosławiec
|
wieś
|
Duża
wieś w gm. →Środa Wlkp, ok. 3 km na zach. od Środy,
ok. 1 tys. mieszk, przy zach. granicy powiatu, droga lokalna do
Kromolic, droga powiatowa do Swarzędza, Dworek parterowy z piętrowym
ryzalitem. Budowla XX wieczna wzorowana na XVIII wiecznej –
pierwotnej, zbudowanej dla Zabłockich, w której w 1812r
gościł Napoleon Bonaparte. Głaz z 1973r z tablicą upamiętniającą ugodę
jarosławiecką 1848 roku.
|
|
Jaszkowo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Zaniemyśl, ok. 6 km na płn-zach. od
Zaniemyśla, tuż przy płn. granicy gminy, droga lokalna ze Śniecisk, ok.
270 mieszk., tuż przy zach. granicy powiatu, zespół
pofolwarczny z końca XIXw. Do 1975 przez wieś przechodziła linia boczna
kolei wąskotorowej Środa - Zaniemyśl ze Słupi Wlk. do Jaszkowa (rok
budowy 1910) ze stacją końcową Jaszkowo
|
|
Jaszkowo,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Zaniemyśl, ok. 5,3 km na płd-wsch. od wsi
→Jaszkowo, tuż przy płn. granicy gminy, lokalna
droga Jaszkowo - →Śnieciska
|
|
Jezioro
Średzkie
|
jezioro
|
Zbiornik
retencyjny "Środa" powstały przez spiętrzenie rz. Moskawa, na jej 29,5
km, oddany do użytku w 1972. Rzekę spiętrza tama
betonowo-ziemna ( budowa1968-71) o długości 200 metrów, w
połowie której zlokalizowano przepust wody ze śluzami. Dolny
odcinek przepustu na Moskawie jest uregulowany. Zbiornik ma
powierzchnię 47,7 ha, wysokość piętrzenia wody wynosi 7,1
metra. Znajduje się na liście 87 obiektów
hydrotechnicznych w Wielkopolsce o szczególnym znaczeniu dla
bezpieczeństwa ludzi i środowiska naturalnego, spełnia
głównie rolę w rolnictwie i rekraacji.
|
|
Jeziory
Małe
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Zaniemyśl, ok. 2 km na płn-zach. od
Zaniemyśla, droga lokalna do Winnej, ok. 160 mieszk.
|
|
Jeziory
Małe, jezioro
|
jezioro
|
Jedno
z mniejszych, najgłębsze wśród 9 jezior w Rynnie jezior
Kórnicko-Zaniemyskich, w gm. Zaniemyśl. Pow. 44 ha, gł. 16
m. Od strony płd. zasilane przez rz. →Kamionkę.
|
|
Jeziory
Małe, przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm.→Zaniemyśl, ok. 0,5 km na płn-zach. od wsi
→Jeziory Małe, przy lokalnej drodze z Zaniemyśla do
Kórnika
|
|
Jeziory
Wielkie
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Zaniemyśl, ok. 4 km na płn-zach. od
Zaniemyśla, droga lokalna Zaniemyśl - Bnin, ok. 370 mieszk., tuż przy
płd-zach. granicy powiatu, pomiędzy jeziorami →Rynny jezior
kórnicko-zaniemyskich: Bnińskim i →Jeziory Wielkie.
Pierwsza wzmianka z 1364r. Barokowy dwór w układzie polskim
z wysokim, łamanym dachem z ok. połowy XVII wieku. Obok nowszy
dwór parterowy z piętrem w dachu mansardowych z l. 80 XX
wieku.
|
|
Jeziory
Wielkie, jezioro
|
jezioro
|
Także:
Wielkie Jeziory. Jezioro w gm. →Zaniemyśl Jedno z 9 jezior w
rynnie jezior Kórnicko-Zaniemyskich. Pow. 66 ha, gł. 5,4m.
Zasilane głównie przez rz. →Kamionkę od południa.
Ostatnie w rynnie po stronie powiatu średzkiego.
|
|
Jeziory
Wielkie, przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Zaniemyśl, ok. 2 km na płd-zach. od wsi
Jeziory Wielkie, w kompleksie leśnym →Lasów
Kórnicko-zaniemyskich na skraju →Uroczyska św.
Józefa, tuż przy płd-zach. granicy powiatu, lokalna droga
leśna do Kalej, opodal lokalne wzniesienie 90 m n.p.m. Zabudowania
przysiółka to najbardziej na zachód wysunięte
obiekty powiatu.
|
|
Józefowo
|
osada
|
Osada
w gm. →Zaniemyśl, w sąsiedztwie wału przeciwpowodziowego
Warty, ok. 1 km na płd. od →Kępy Wlk.
|
|
Kamionka
|
rzeka
|
→Głuszynka
|
|
Kamionki
|
wieś
|
D.
określenie płn. Części wsi →Murzynowo Kościelne
|
|
Karolewo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Dominowo, ok. 6 km na płn-zach. od Dominowa,
droga lokalna do Gułtów.
|
|
Karolewo,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Dominowo, ok. 2 km na płd. od wsi
→Karolewo, droga lokalna do Gułtów.
|
|
Kaźmierki
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Krzykosy, ok. 10 km na płn-zach. od Krzykos,
tuż przy płn. granicy gminy, lokalna droga z →Nadziejewa do
→Mądrych. W odl. ok. 0,4 km na płd. od zabudowań rz.
→Moskawa. W odl. 0,5 km na płn. na nasypie linia kolejowa
Kluczbork- Poznań, kamienny, kolejowy most łukowy nad lokalną drogą.
|
|
Kępa
Mała
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Zaniemyśl, ok. 6 km na płn-wsch. od
Zaniemyśla, w sasiedztwie ujścia →Moskawy do →Warty,
ok. 70 mieszk, lokalna droga do →Kępy Wlk. i Zaniemyśla.
|
|
Kępa
Wielka
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Zaniemyśl, ok. 6 km na płn-wsch. od
Zaniemyśla, w sasiedztwie ujścia →Moskawy do →Warty,
ok. 60 mieszk, lokalna droga z Zaniemyśla, przepust na Moskawie.
|
|
Kijewo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 1,5 km na płn-wsch. od Środy,
droga powiatowa do Krzykos, ok. 330 mieszk, na terenie wsi znajdują się
średzkie Zakłady Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego (dawniej
Hortex). Dwór z 1880r.
|
|
Kijewo,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Środa Wlkp, ok 1 km na wsch. od wsi →Kijewo,
przy drodze krajowej nr 11.
|
|
Kikusz
|
przysiółek
|
Folwark,
osada ok. 1 km na płn. od →Pięczkowa w gm. →Krzykosy.
|
|
Klęka
|
wieś
|
Duża
wieś w gm. →Nowe Miasto, ok. 2 km na płd od Nowego
Miasta, ok. 680 mieszk., droga krajowa nr 11/15, Wieś wzmiankowana po
raz pierwszy w 1299r (Clankam). Neorenesansowy pałac (z elementami
architektury włoskiej) zbudowany w latach 70-tych XIX wieku dla Hermana
Kennemana, twórcy HAKATY właściela Klęki od 1840r.
Na pocz. XX w. do pałacu dobudowano skrzydło. Klęka stanowiła siedzibę
klucza majątków Kennemana i pozostawała w rękach tej rodziny
do 1939r (klucz majątków liczył wtedy 4307 ha). Po wojnie
mieścił się tutaj jeden z zakładów przemysłu zielarskiego
zjednoczenia "Herbapol". Od 1994 roku "Herbapol Klęka S.A." należy do
koncernu Martin Bauer. Przy drodze do →Aleksandrowa cmentarz
ewangelicki.
|
|
Kobylniki
|
nie
istniejące
|
Nieistniejąca
dziś wieś w okolicy →Urniszewa w →gm. Środa
|
|
Kolnica
|
nie
istniejące
|
→Kolnice.
|
|
Kolnice
|
nie
istniejące
|
Także
Kolnica, Kolniki. Wieś granicząca w
średniowieczu z →Kolniczkami, wymieniana w dokumentach od
1293r. Obecnie prawdopodobnie część Kolniczek.
|
|
Kolniczki
|
wieś
|
Wieś
w gm →Nowe Miasto, ok. 6 km na płd. od Nowego
Miasta, ok. 250 mieszk., lokalna droga z →Boguszyna do
→Chwalęcina. Pierwsza wzmianka z 1390r. Kościół pw.
Narodzenia NMP z lat 1948-59, sanktuarium MB Kolnickiej. Za kościołem
płyta nagrobna oficera wojsk napoleońskich Anastazego Czapskiego,
cmentarz.
|
|
Kolniczki,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
składający się z kilku gospodarstw ok. 0,5-1 km na płn. od wsi
→Kolniczki, przy lokalnej drodze Panienka - →Boguszyn
|
|
Kolniki
|
nie
istniejące
|
→Kolnice
|
|
Komorniki
|
nie
istniejące
|
→Topola
|
|
Komorze
|
uroczysko
|
Nazwa
uroczyska w gminach →Nowe Miasto i →Krzykosy, terenu
położonego na terasie zalewowej →Warty, na obu jej brzegach,
na zach. od →Nowego Miasta, większy kompleks lasów
sosnowych z niewielką ilością drzewostanów brzozowych,
olszowych i jesionowych.
|
|
Komorze
Nowomiejskie
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Nowe Miasto, ok. 2 km na zach. od Nowego
Miasta, ok 280 mieszk., przy lokalnej drodze do →Roguska, Wieś
w dokumentach od 1400r., na płn. od wsi lokalne wzniesienie 102 m
n.p.m. →Żydowskie Góry.
|
|
Konarzewo
|
nie
istniejące
|
Nieistniejąca
dziś wieś w okolicy →Brodowa w →gm. Środa
|
|
Konstantynowo
|
osada
|
Śródleśna
osada w gm. →Zaniemyśl, w sąsiedztwie Miłosławki, ok. 1 km na
płd. od →Kępy Wlk, tuż przy zach. granicy gminy.
|
|
Kopaszyce
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Dominowo, ok. 4 km na płd-wsch. od Dominowa,
ok. 50 mieszk. Droga lokalna z →Giecza do →Zberek.
Piętrowy, kryty łamanym dachem dwór – willa z
pocz. XX wieku. Do 1973 roku istniała tutaj linia boczna kolei
wąskotorowej Środa - Kobylepole z Połażejewa do Mystek (rok budowy:
1910) ze stacją Kopaszyce.
|
|
Kopiec
|
grodzisko
|
Grodzisko
stożkowate, śr. 30 m , wys. 10 m, położone na terasie zalewowej
→Warty na płn. od rynku w →Nowym Mieście. W 1 poł.
XIVw mieściło drewnianą wieżę obronną rodu Doliwów,
która spłonęła pod koniec tego stulecia, w trakcie walk
Grzymalitów z Nałęczami. Spalony obiekt zastąpiła nowa
wieża, która na przełomie XVi XVI wieku została rozebrana, a
na jej miejscu powstała wieża murowana. Obiekt murowany popadł w ruinę
pod koniec XVIII w i został ostatecznie rozebrany w XIXw.
|
|
Korytówka
|
rzeka
|
Nieistniejący
ciek wodny w pobliżu wsi →Murzynowo Kościelne, lewy dopływ rz.
→Wielka
|
|
Koszuty
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 4 km na zach. od Środy, przy
drodze krajowej nr 11 i lokalnej drodze do Pierzchna, ok. 410 mieszk,
Modrzewiowy dwór w układzie polskim z formami barokowymi z
II poł. XVIII wieku. Wzniesiony dla Józefa Zabłockiego.
Obecnie Muzeum Ziemi Średzkiej. kościół neobarokowy pw. św.
Katarzyny i Serca Jezusowego z lat 1926-30. Wewnątrz nagrobek Witolda
Rawicza Kosińskiego - ostatniego potomka generała Amilkara Kosińskiego.
Grupa trzech wiatraków - koźlaków zgromadzonych z
terenu powiatu. Do 1975 na płd. od wsi przechodziła linia boczna kolei
wąskotorowej Środa - →Zaniemyśl ze →Słupi Wlk. do
→Jaszkowa (rok budowy 1910) ze stacją Koszuty.
|
|
Koszuty
Huby
|
osada
|
Osada
w gm. →Środa Wlkp, ok. 1 km na zach. od wsi →Koszuty,
tuż przy zach. granicy powiatu, droga krajowa nr 11 i lokalna droga do
→Trzebisławek.
|
|
Koszuty
Kolonia
|
osada
|
Osada
w gm. →Środa Wlkp, ok. 1 km na zach. od wsi →Koszuty
i ok. 0,3 km od drogi krajowej nr 11, tuż przy zach. granicy powiatu.
|
|
Kościelisko
|
góra
|
→
Górzno.
|
|
Kotlina
Śremska
|
jednostka
fizyczno - geograficzna
|
Nazwa
jednostki podziału fizycznogeograficznego terenu, mezoregionu o numerze
indeksowym 315.64, jednego z mezoregionów
wchodzących w skład makroregionu →Pradolina
Warciańsko-Odrzańska. Na terenie mezoregionu leży środkowa część
powiatu średzkiego.
|
|
Kowalka
|
osada
|
osada
w gm. →Zaniemyśl, w sąsiedztwie wsi Zwola, ok. 0,7 km na płd.
od Zaniemyśla.
|
|
Kroczyno
|
nie
istniejące
|
→Kruczyn,
wieś.
|
|
Krotczyno
|
nie
istniejące
|
→Kruczyn,
wieś.
|
|
Kruczyn
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Nowe Miasto, ok 9,5 km na płd-zach. od Nowego
Miasta, tuż przy płd-zach granicy powiatu, ok. 400 mieszk.,
Pierwsza wzmianka w 1417r., przez wieś przechodzi lokalna droga z
→Chromca do →Chwalęcina. Dawniej: Krotczyno,
Kroczyno. Dwór z 2 poł. XIXw.
|
|
Kruczyn,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Nowe Miasto, składający się z kilku gospodarstw, ok. 1
km na płn. od wsi →Kruczyn przy lokalnej drodze z
→Chromca do →Chociczy, w pobliżu stacja kolejowa
Chwałkowo Kościelne (powiat śremski) na linii Mieszków -
Czempiń.
|
|
Kruczynek
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Nowe Miasto, 6 km na płd-wsch. od Nowego
Miasta, ok. 200 mieszk., dawne osadnictwo olęderskie od XVIIIw. Dawna
nazwa: Kruczyńskie Olędry. lokalna droga
→Boguszyn - →Kruczyn.
|
|
Kruczynek,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Nowe Miasto, składający się z kilku gospodarstw, ok. 1
km na płd-wsch. od wsi →Kruczynek przy lokalnej drodze do
→Skoraczewa.
|
|
Kruczynek,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Nowe Miasto, składający się z kilku gospodarstw, ok. 1
km na wch. od wsi →Kruczynek przy lokalnej drodze do
→Skoraczewa.
|
|
Kruczynek,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Nowe Miasto, składający się z kilku gospodarstw, ok. 1
km na zach. od wsi →Kruczynek przy lokalnej drodze z
→Chromca do →Komorza Nowomiejskiego.
|
|
Kruczynek,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Nowe Miasto, składający się z kilku gospodarstw, ok. 1
km na płn-wsch. od wsi →Kruczynek przy lokalnej drodze do
→Boguszyna.
|
|
Kruczyńskie
Olędry
|
nie
istniejące
|
→Kruczynek,
wieś.
|
|
Krzykosy
|
wieś
|
Duża
wieś gminna w powiecie średzkim, ok. 15 km na płd od →Środy
Wlkp, ok 750 mieszk, zabudowa rozproszona, wielodrożnicowa. Pierwsza
wzmianka z 1357r. 1 km na wsch. od wsi droga krajowa nr 11/15.
|
|
Krzyże
|
przysiółek
|
Folwark,
osada ok. 1,5 km na płn. od →Pięczkowa w gm.
→Krzykosy, przy lokalnej drodze do Miłosławia, w pobliżu
lokalne wzniesienie →Biała Góra (81 m n.p.m.)
|
|
Kuchary
|
nie
istniejące
|
Nieistniejąca
dziś wieś w pobliżu →Śniecisk w →gm. Zaniemyśl
|
|
Laskowo
|
nie
istniejące
|
→Laskówka.
|
|
Laskówka
|
nie
istniejące
|
Osada
w gm. Nowe Miasto, ok. 0,3 km na zach. od rynku w Nowym Mieście,
wzmiankowana po raz pierwszy w 1412 jako Laskowo (od słowa laska, dawna
nazwa leszczyny). W osadzie istniał kościół szpitalny pw. św
Ducha. W 1665r Laskówka otrzymała prawa miejskie. Włączona
administracyjnie w granice Nowego Miasta.
|
|
Lorenka
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 5 km na płd-zach. od Środy,
tuż przy płd-zach. granicy powiatu, ok. 30 mieszk, lokalna droga z
→Kuszut i →Jaszkowa.
|
|
Louisenthal
|
nie
istniejące
|
Folwark
założony przez Hermanna Kennemanna na prawym brzegu Warty w okolicy wsi
→Lubrze. Dziś nie istniejący.
|
|
Luboniec
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Zaniemyśl, ok. 1,9 km na płn-wsch. od
Zaniemyśla, ok. 100 mieszk, lokalna droga z Lubonieczka.
|
|
Luboniec,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Zaniemyśl, ok. 2 km na płd. od wsi →Luboniec,
lokalna droga (polna) z →Czarnotek do Zaniemyśla. Ok. 0,1km na
płd. leśniczówka →Lubonieczek.
|
|
Lubonieczek
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Zaniemyśl, ok. 2 km na płd-wsch. od
Zaniemyśla, ok. 220 mieszk, lokalna droga z Zaniemyśla do
→Czarnotek.
|
|
Lubonieczek,
leśniczówka
|
leśniczówka,
gajówka
|
nazwa
leśniczówki w gm. →Zaniemyśl, ok. 0,1 km na
płn-zach. od zwartej zabudowy wsi →Lubonieczek.
|
|
Lubonieczek,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Zaniemyśl, ok. 2 km na płd. od wsi
→Lubonieczek, w bezpośrednim sąsiedztwie Moskawy, lokalna
droga do wsi Lubonieczek i →Czarnotki, ok 1 km na płd. od
przysiółka ujście →Miłosławki do Moskawy.
|
|
Lubrze
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Krzykosy, ok. 1,5 km na płn-zach. od Nowego
Miasta, ok 70 mieszk., dawna własności kapituły gnieźnieńskiej.
28.08.1656r zginął tutaj szwedzki gen. Jan Wejhard Wrzesowicz, Czech z
pochodzenia. W XIXw należało do gen. Antoniego Amilkara Kosińskiego z
Targowej Górki, średniowieczna przeprawa
przez Wartę. Pierwsza wzmianka z 1357r. Obecnie w ciągu
komunikacyjnym drogi krajowej nr 11; most drogowy na Warcie.
Dwór z k. XIXw.
|
|
Ludwikowo
|
osada
|
Śródleśna
osada na granicy gmin →Krzykosy i →Zaniemyśl, w
pobliżu rzeczka →Miłosławka i przysiółek
→Młodzikówko. Lokalna droga z →Młodzikowa
do →Mądrych.
|
|
Lutynia
|
rzeka
|
Rzeka,
lewy dopływ →Warty, dł. 60 km, dorzecze 570km2.
Źródła koło wsi Korytnica, 6 km na płd. od Raszkowa na wys.
144 m n.p.m. Ujście na wys. Orzechowa na wys. 71 m n.p.m. przez ok. 2,5
kilometra w końcowym biegu wyznacza granicę powiatów
średzkiego i wrzesińskiego.
|
|
Lutynia,
osada
|
osada
|
Osada
składająca się z kilku gospodarstw (4?) ok. 2,5 km na zach. od
→wsi Dębno przy lokalnej drodze z Dębna do Lgowa (pow.
jarociński), założona w 1841r. przez hr. Stanisława Mycielskiego,
właściciela Dębna. Ostatnie gospodarstwo, położone już po wsch. stronie
linii kolejowej Jarocin - Gniezno jest najdalej na wschód
wysuniętym zabudowaniem powiatu. Pierwotna nazwa: Lutynia Nowa
|
|
Łaskawy
|
nie
istniejące
|
Nieistniejacy
już dziś folwark, osada, ok 0,4 km od drogi lokalnej Panienka (pow.
jarociński) - →Boguszyn przy drodze do →Szypłowa (za
cmentarzem). Stanowiła prawdopodobnie przysiółek wsi
→Kolniczki
|
|
Łękno
|
wieś
|
Duża
wieś w gm. →Zaniemyśl, ok. 0,8 km na płn-zach. od
Zaniemyśla, po wsch. stronie jeziora →Jeziory Wielkie.
Pierwsza wzmianka z 1417r. Eklektyczny pałac z 1859r. zbudowany dla
Potulickich, wg. projektu Stanisława Hebanowskiego. W ostatniej ćwierci
XIXw. wieś przeszła w ręce Jouanneów, zniemczonej rodziny
francuskiej skoligaconej z Kennemanami z →Klęki. Zabudowania
pofolwarczne z końca XIXw. Ok. 590 mieszk. drogi lokalne z Zaniemyśla
do →Kórnika do →Winnej i →Polwicy.
|
|
Łękno,
jezioro
|
jezioro
|
Jedno
z mniejszych wśród 9 jezior w →Rynnie jezior
Kórnicko-Zaniemyskich, w gm. Zaniemyśl. Pow. 26 ha, gł.
5,0m. Od strony płd-wsch zasilane przez rz. →Kamionkę.
|
|
Łysa
Góra
|
góra
|
Wzniesienie
w gm. →Zaniemyśl, 106,1 m n.p.m (45 m wys.
względnej), ok. 4,5 km na płd-wsch. od Zaniemyśla, w dużym kompleksie
leśnym.
|
|
Łysa
Góra
|
góra
|
Wzniesienie
w gm.→Środa Wlkp, 104,4 m n.p.m, ok. 5,8 km na płd Środy Wlkp,
tuż przy płn. granicy gminy. Do 1979r na płd. i zach. od wzniesienia
biegła linia kolei wąskotorowej Środa - Kobylepole (rok budowy: 1902).
|
|
Łysa
Góra, grodzisko
|
grodzisko
|
Grodzisko
pierścieniowate w gm. →Zaniemyśl, ok. 0,1 km na płd. od pałacu
w Łęknie, śr. 27m i wys. wałów 5m.
|
|
Majdany
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Zaniemyśl, ok. 2,2 km na płd-wsch. od
Zaniemyśla, przy płd. krańcu →Jeziora Raczyńskiego, ok. 40
mieszk, lokalna droga z Zaniemyśla do →Kepy Wlk.
|
|
Majdany,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Zaniemyśl, ok. 1 km na zach. od drogi Zaniemyśl -
→Kępa Wlk. i 1 km na płd. od wsi →Majdany, w terenie
zalesionym.
|
|
Małkowice
|
nie
istniejące
|
Niestniejąca
dziś wieś w pobliżu →Zdziechowic w →gm. Środa
|
|
Małoszki
|
osada
|
Niewielka
osada w gm. →Krzykosy, ok 1,8 km na płn-zach. od Krzykos, w
pobliżu duży kompleks leśny z górą→Bismark.
|
|
Małoszki,
leśniczówka
|
leśniczówka,
gajówka
|
leśniczówka
w gm. →Krzykosy, ok 0,2 km na płn. od osady
→Małoszki, na płd. skraju dużego kompleksu leśnego z
→Górą Bismark.
|
|
Marcelin
|
osada
|
Osada
w gm. →Środa Wlkp, ok. 2 km na płn-zach. od →Środy,
przy drodze powiatowej do Swarzędza. Ok. 0,2 km na płd. od osady
przepust na →Rowie Topolskim.
|
|
Marianowo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Dominowo, ok. 1 km na płd. od Dominowa. Droga
lokalna do Dominowa.
|
|
Marianowo
Brodowskie
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 7 km na płn-zach. od Środy,
tuż przy płn-zach. granicy powiatu, ok. 100 mieszk, lokalna droga z
→Brodowa.
|
|
Mączniki
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 3,3 km na płn. od Środy Wlkp,
droga lokalna ze Środy, ok. 190 mieszk, Skromny, z wysoko wyniesionym
parterem dwór z lat 80-tych XIX wieku i dobudowaną w okresie
międzywojennym piętrową dobudówką. Zbudowany prawdopodobnie
dla Kropaczewskich. Kościół zrębowy pw. Wawrzyńca -
najstarszy drewniany kościół ziemi średzkiej z roku
1700.
|
|
Mądre
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Zaniemyśl, ok. 7 km na płn. od Zaniemyśla,
tuż przy płn-wsch. granicy gminy, ok. 60 mieszk, lokalna droga z
→Nadziejewa do →Garbów, neogotycki
kościół pw. św. Jadwigi Śląskiej z lat 1896-97, cmentarz,
organistówka z 1900r. Wieś znana od 1380r, dawna właśność
biskupów poznańskich.
|
|
Miąskowo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Krzykosy, ok. 6 km na płn. od Krzykos, tuż
przy płn. granicy gminy, ok. 200 mieszk, droga krajowa nr 11/15,
zabudowa rozproszona wzdłuż kilku dróg o charakterze
lokalnym. Na płd. od wsi rzeczka →Miłosławka i przepust na
drodze krajowej.
|
|
Michałowo
|
wieś
|
Wieś
w gm.→Dominowo, ok. 2 km na płd-wsch. od Dominowa,
ok. 20 mieszk. Drogi lokalne do →Orzeszkowa,
→Rusiborza, →Dominowa i →Szrapek. Większość
zabudowań wsi znajduje się na wys. pow. 100 m n.p.m.
|
|
Michałów
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Nowe Miasto, ok. 6,5 km na płd. od Nowego
Miasta, ok. 200 mieszk.
|
|
Mieczysławowo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Dominowo, ok. 9,5 km na wsch. od Dominowa.
Droga lokalna do drogi wojewódzkiej nr 432, tuż przy
płn-wsch granicy powiatu, ok. 40 mieszk. Część zabudowań wsi ulokowana
na lokalnym wyniesieniu 100 m n.p.m.
|
|
Miłosławka
|
rzeka
|
Rzeka,
lewy dopływ →Warty, dł. ok. 32 km. Źródła koło wsi
Krzywa Góra, na płn-wsch. od Miłosławia, ujście pomiędzy
wsiami →Czarnotki i →Kępa Wlk, w pobliżu
→Okrągłej Góry.
|
|
Młodzikowice
|
osada
|
Osada
w gm. →Krzykosy, tuż przy zach. granicy gminy, ok. 1 km na
zach. od →Młodzikowa.
|
|
Młodzikowo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Krzykosy, ok. 7 km na zach. od Krzykos, ok
100 mieszk, Lokalna droga z →Solca do →Zaniemyśla,
tuż przy →Warcie stanowiącej na tym odcinku płd. granicę
powiatu.
|
|
Młodzikówko
|
osada
|
Osada
w gm. →Krzykosy, ok 2 km na płn. od →Młodzikowa, ok
50 mieszk., przy lokalnej drodze z Młodzikowa do →Mądrych
|
|
Młodzikówko,
przysiółek
|
przysiółek
|
Śródleśny
przysiółek w gm. Krzykosy, ok 3 km na płn. od
→Młodzikowa, przy lokalnej drodze z Młodzikowa do
→Mądrych, tuż przy płn. granicy gminy. W sąsiedztwie osada
→Ludwikowo. Na płn. od przysiółka rzeczka
→Miłosławka.
|
|
Moskawa
|
rzeka
|
Rzeka
(Maskawa- niewłaśc.), prawy dopływ Warty, dł. 56 km, pow. dorzecza
621km2. Źródła w okolicach wsi Jezierce, na wys. 115 m
n.p.m. (na płn. od Nekli, pow. wrzesiński), ujście w okolicach wsi
→Kępa Mł, na wys. 65 m n.p.m. Główne dopływy:
→Struga Średzka (prawy), →Bardzianka (lewy),
→Miłosławka (lewy). W 29,5 km zlokalizowano tamę
betonowo-ziemną pietrzącą wodę na →Jeziorze Średzkim. Dawniej
zwana →Źrenicą.
|
|
Mórka
|
staw
|
Nieistniejący
staw (jezioro) na wsch. od wsi →Murzynowo Kościelne, osuszone
w XIXw; obecnie pozostała niecka terenowa.
|
|
Murzynowiec
Leśny
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Krzykosy, ok. 3,8 km na płn. od Krzykos, na
płn. skraju dużego kompleksu leśnego z →Górą
Bismark, ok 70 mieszk, lokalna droga z Krzykos do →Murzynowa
Leśnego.
|
|
Murzynowo
Kościelne
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Dominowo, ok. 8 km na płd-wsch. od Dominowa,
tuz przy wsch. granicy powiatu. Drogi loklane do →Połażejewa,
→Zberek i Miłosławia, ok. 230 mieszk. Ok. 0,2 km na płd. od
wsi rzeka →Wielka. Parterowy dwór z wysuniętą
altaną, zbudowany ok. 1880 roku dla Gozdowskich. Kościół
zrębowy z murowanym przedłużeniem nawy pw. św. Jana Chrzciciela z lat
1739-42.
|
|
Murzynowo
Leśne
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Zaniemyśl, ok. 8 km na płn-wsch. od
Zaniemyśla, tuż przy wsch. granicy gminy, ok. 60 mieszk, lokalna droga
z →Nadziejewa do →Solca, Dwór z 1906r
|
|
Murzynowo
Leśne, przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Krzykosy, ok. 1 km na zach. od wsi →Murzynowo
Leśne, wzdłuż lokalnej drogi do →Nadziejewa. W pobliżu
leśniczówka →Brzozowiec
|
|
Murzynówko
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Krzykosy, ok. 5 km na płn. od Krzykos, ok.
200 mieszk, w pobliżu droga krajowa nr 11/15, lokalna droga do
→Pięczkowa, ok. 0,2 km na płn. od Murzynówka rz.
→Miłosławka.
|
|
Murzynówko,
leśniczówka
|
leśniczówka,
gajówka
|
Leśniczówka
w gm. →Krzykosy, na płn skraju dużego kompleksu leśnego z
→Górą Bismark, ok. 0,1 km od zabudowań wsi
Murzynówko. Budynek - dworek z k. XIXw, rozbudowany w l.20 i
80-tych XXw.
|
|
Nadziejewo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 5,5 km na płd. od Środy, ok.
200 mieszk, Droga powiatowa do Krzykos. Ok. 0,2 km na płd. od wsi rz.
→Moskawa. Na nasypie linia kolejowa Kluczbork - Poznań i most
nad drogą lokalną do Mądrych. Dwór z 1887r.
|
|
Nietrzanowo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 6 km na płd-wsch. od Środy,
ok. 40 mieszk, lokalna droga z →Brodowa do
→Szlachcina, Barokowy kościół pw. Wszystkich
Świętych z lat 1664-66, przebudowany w latach 1900-01. Na
przykościelnym cmentarzu grób założyciela Kółek
Rolniczych Juliana Kraziewicza. Ok. 0,2 km na płn. od wsi rz.
→Moskawa.
|
|
Nietrzanowo,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Środa Wlkp, ok 2 km na płd. od wsi
→Nietrzanowo, przy drodze krajowej nr 11, na płd. skraju
kompleksu leśnego, tuż przy płd. granicy gminy.
|
|
Niezamyśl
|
nie
istniejące
|
dawniej
płd. część Zaniemyśla, funkcjonująca jako wieś.
|
|
Nowa
Lutynia
|
nie
istniejące
|
→Lutynia,
osada.
|
|
Nowe
Miasto
|
uroczysko
|
Nazwa
uroczyska występującego na wsch. od →Nowego Miasta, niewielkie
kompleksy leśne z przewagą drzewostanów sosnowych,
→Papiernia, leśniczówka
|
|
Nowe
Miasto n. Wartą
|
wieś
|
Duża
wieś gm., 1500 mieszk. na lewym brzegu Warty, przy drodze krajowej
11/15. Lokalne drogi do Komorza Nowomiejskiego i Wolicy Koziej.
Pierwsza wzmianka w 1283r, miasto lokowane, lokalny targ, siedziba
Doliwów, jednego z najmożniejszych rodów
średniowiecznej Wielkopolski. Prawa miejskie utraciło w 1934r. Gotycki
kościół w pw. św Trójcy z XV
w. Ok. 0,4 km na płn. od rynku grodzisko stożkowate zwane
→Kopcem.
|
|
Nowojewo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Dominowo, ok. 5,8 km na płn-zach. od
Dominowa, ok. 90 mieszk, droga lokalna do Gułtów. Wieś
położona na wys. pow. 100 m n.p.m.
|
|
Okrągła
Góra
|
góra
|
Niewielkie
wzniesienie w gm. →Zaniemyśl, 69,6 m n.p.m, ok. 4,7 km na
płd-wsch. od Zaniemyśla, przy wsch. granicy gminy. Od płn. rz.
→Miłosławka
|
|
Olszewo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 2 km na wsch. od Środy, droga
powiatowa do →Miłosławia. Do 1979 roku przez wieś przechodziła
linia kolei wąskotorowej Środa - Kobylepole (rok budowy: 1902) ze
stacją Olszewo Wąskotorowe
|
|
Ołaczewo
|
osada
|
Niewielka
osada w gm. Środa Wlkp, ok. 9,3 km na płn-wsch. od Środy Wlkp, ok. 5
mieszkańców. Na zach. od wsi rz. →Bardzianka.
|
|
Orzeszkowo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Dominowo, ok. 2 km na wsch. od Dominowa, ok.
160 mieszk. Drogi lokalne do →Rusiborza, →Giecza,
→Targowej Górki i Dominowa. Wieś położona na wys.
pow. 100 m n.p.m.
|
|
Osłodziny
|
osada
|
Osada
składająca się z kilku gospodarstw (4?) ok. 9 km na płd. od
→Nowego Miasta przy lokalnej drodze z →Szypłowa, w
pobliżu linia kolejowa Mieszków - Czempiń (nieczynna)
biegnąca fragmentami na terenie powiatu, osada położona pow. 100
m.n.p.m. (wpływ Wału Żerkowskiego), lokalne wzniesienie 105 m n.p.m.
|
|
Ostrowo
|
nie
istniejące
|
→Ostrów.
|
|
Ostrów
|
nie
istniejące
|
Nieistniejąca
już dziś osada, lokalizowana w dokumentach pomiędzy XVI i XIXw po wsch.
stronie linii kolejowej Jarocin - Gniezno, w sąsiedztwie obecnego mostu
kolejowego na →Warcie, ok 2 km od wsi →Dębno.
|
|
Ostrówka
|
wieś
|
Nieistniejąca
wieś na zach. od wsi →Murzynowo Kościelne, inne nazwy
→Rowce, →Suchy.
|
|
Otmarowo
|
nie
istniejące
|
Nieistniejąca
dziś wieś nad Moskawą w pobliżu →Mącznik w →gm. Środa
|
|
Otusz
|
nie
istniejące
|
Nieistniejąca
dziś wieś w pobliżu →Zaniemyśla
|
|
Oz
Mieszkowski
|
góra
|
Pagórkowata,
piaszczysta formacja polodowcowa występująca w zach. parti Wału
Żerkowskiego (najwyższe wzniesienie Łysa Góra - 161 m
n.p.m., w rejonie Żerkowa) o rozciągłości równoleżnikowej 11
km, pomiędzy wsiami Panienka i Chrzan (obydwie miejscowości pow.
jarociński). Kulminacja ozu występuje na wsch. od wsi →Wolica
Pusta po stronie powiatu jarocińskiego - 116 m n.p.m.
|
|
Papiernia
|
leśniczówka,
gajówka
|
Nazwa
leśniczówki w →uroczysku Nowe Miasto, ok 0,2 km na
płn. od drogi lokalnej z →Klęki do Żerkowa. Nazwa pochodzi
od istniejacego dawniej w tym miejscu młyna papierniczego.
|
|
Pętkowo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 1 km na płd. od Środy Wlkp,
lokalna droga ze →Słupi Wlk, ok. 190 mieszk.
|
|
Pętkowo,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Środa Wlkp, ok. 0,8 km na zach. od wsi
→Pętkowo.
|
|
Piaski
|
osada
|
niewielka
osada w gm. →Nowe Miasto, przy dawnej przeprawie przez Wartę,
ok. 0,2 km na płn-zach. od Nowego Miasta.
|
|
Pieńkowice
|
wieś
|
Nieistniejąca
dziś wieś w pobliżu →Bieganowa, w →gm. Środa
|
|
Pierzchnica
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 5,3 km na wsch. od Środy,
droga lokalna do Winej Góry Pierzchna, ok. 20
mieszk. Przez wieś płynie →Wielka.
|
|
Pierzchno
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 4,2 km na wsch. od Środy,
droga powiatowa do Miłosławia, ok. 60 mieszk, droga lokalna do
→Winnej Góry. Gruntownie odnowiony, piętrowy pałac
nawiązujący do architektury francuskiej. Zbudowany w II poł XVIII wieku
(skrzydło nie przetrwało do naszych czasów). Piętrowe
skrzydło dobudowano w latach 1870-80. Następnie w latach 1900-10
dobudowano reprezentacyjne, piętrowe skrzydło wschodnie.
|
|
Pięczkowo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Krzykosy, ok. 5,5 km na wsch. od Krzykos, ok
1,3 tys mieszk, tuż przy wsch. granicy powiatu, cmentarz, w odległości
ok 2 km na wsch. stacji Orzechowo (pow. wrzesiński) na lini kolejowej
Jarocin - Gniezno. Lokalna droga z →Solca do Orzechowa.
|
|
Pięczkowo,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Krzykosy, ok 0,2 km na wsch. od zwartej zabudowy wsi
→Pięczkowo, wzdłuż lokalnej drogi z →Solca do
Orzechowa (pow. wrzesiński).
|
|
Pigłowice
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Zaniemyśl, ok. 7 km na płn-wsch. od
Zaniemyśla, tuż przy płn. granicy gminy, lokalna droga z
→Płaczek, ok. 200 mieszk. Piersza wzmianka z 1391r
dwór na planie litery „L” z częścią
piętrową oraz wkomponowaną w skrzydła zabudowaną werandą. Zbudowany w
1890 roku dla Sokolnickich. Do 1973 na płd. od wsi przechodziła linia
boczna kolei wąskotorowej Środa - Zaniemyśl z Annopola do Czarnotek
(rok budowy 1925) ze stacją Pigłowice.
|
|
Płaczki
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Zaniemyśl, ok. 6 km na płn. od Zaniemyśla,
tuż przy płn. granicy gminy, droga lokalna ze →Śniecisk do
→Pigłowic, ok. 70 mieszk., stacja kolei wąskotorowej linii
Środa Wlkp - Zaniemyśl (rok budowy 1910), dwór dwuczłonowy.
Piersza wzmianka z 1390r. Dwór parterowy z około 1 poł. XIX
wieku, i piętrowy z cechami renesansu północnego, dobudowany
na pocz. XX wieku. Pierwotny dwór wzniesiony dla
Korytowskich. Piętrowa dobudówka powstała dla właścicieli
niemieckich.
|
|
Płaczkowo
|
osada
|
Osada
w gm. →Krzykosy, tuż przy płn. granicy gminy, ok. 6 km na
płn-wsch. od Krzykos, lokalna droga z Murzynowa Leśnego.
|
|
Pławce
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 8,5 km na płn. od Środy Wlkp,
tuż przy płn. granicy gminy, droga powiatowa ze Środy do Kostrzyna, ok.
420 mieszk, do 1979 roku istniała tutaj linia kolei
wąskotorowej Środa - Kobylepole (rok budowy 1902) ze stacją Pławce oraz
bocznice do Staniszewa i folwarku Pławce. Dwór parterowy z
poddaszem i piętrowym ryzalitem w partii centralnej. Zbudowany dla
osadników niemieckich. Kaplica.
|
|
Podgaj
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 5,5 km na płn. od Środy, ok.
20 mieszk. Droga powiatowa do Kostrzyna.
|
|
Podgaj
leśniczówka
|
leśniczówka,
gajówka
|
Nazwa
lesniczówki w gm. →Środa Wlkp, ok. 6 km na płn. od
Środy, ok. 2 km na wsch. od →Bieganowa, w kompleksie leśnym.
|
|
Podlesie
|
nie
istniejące
|
Wieś
w gm. →Zaniemyśl, ok. 2 km na płd-zach. od
Zaniemyśla, tuż przy płd-zach. granicy powiatu, droga boczna od
wojewódzkiej nr 432, ok. 90 mieszk.
|
|
Podlesie
|
wieś
|
Nieistniejąca
dziś wieś w okolicach Brodowa w gm. Środa
|
|
Pojezierze
Leszczyńskie
|
jednostka
fizyczno - geograficzna
|
Nazwa
jednostki podziału fizycznogeograficznego terenu, makroregionu o
numerze indeksowym 315.8, jednego z sześciu makroregionów na
terytorium Polski wchodzących w skład podprowincji Pojezierza
Południowobałtyckie. Na terenie makroregionu leży południowa część
powiatu średzkiego (płd. część gm. →Nowe Miasto).
|
|
Pojezierze
Wielkopolskie
|
jednostka
fizyczno - geograficzna
|
Nazwa
jednostki podziału fizycznogeograficznego terenu, makroregionu o
numerze indeksowym 315.5, jednego z sześciu makroregionów na
terytorium Polski wchodzących w skład podprowincji "Pojezierza
Południowobałtyckie". Na terenie makroregionu leży północna
część powiatu średzkiego (gm. →Środa Wlkp, miasto Środa Wlkp,
gm. →Dominowo, pł. część gm. →Krzykosy i gm.
→Zaniemyśl).
|
|
Polwica
|
wieś
|
Wieś
w gm →Zaniemyśl, ok. 2,7 km na płn. od Zaniemyśla,
zabudowa zwarta, lokalne drogi do Zaniemyśla, →Winnej i
→Śniecisk, ok. 230 mieszk. Pierwsza wzmianka z 1230r, stacja
kolei wąskotorowej linii Środa Wlkp - Zaniemyśl (rok budowy: 1910)..
Niewielki parterowy dwór z piętrem w części centralnej, z
pocz. XIX w., eklektyczną dobudówką z końca XIX wieku.
Zbudowany prawdopodobnie dla Niegolewskich. W Polwicy urodził się poeta
R. Berwiński.
|
|
Połażejewo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 7 km na płn-wsch. od Środy
Wlkp, tuż przy płn. granicy gminy, droga wojewódzka nr 432,
ok. 200 mieszk. Piętrowy, eklektyczny dwór, z dużym wspartym
na kolumnach tarasem. Zbudowany dla Kosińskich ok. poł XIX wieku. Do
1979 roku istniała tutaj linia kolei wąskotorowej Środa - Kobylepole
(rok budowy: 1902) ze stacją Połażejewo. Tuż za wsią od lini
głównej odchodziła linia boczna do Mystek.
|
|
Połokórno
|
nie
istniejące
|
Nieistniejąca
dziś wieś w okolicy Zaniemyśla,
|
|
Poświątne
|
wieś
|
→
Poświętne.
|
|
Poświątno
|
wieś
|
→
Poświętne.
|
|
Poświętne
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Dominowo, ok. 2 km na płn-wsch. od Dominowa,
ok. 60 mieszk. Droga lokalna do →Giecza i→Orzeszkowa.
Wieś położona na wys. pow. 100 m n.p.m, w odległości ok. 1 km na
płn-wsch. góra →Górzno, ok. 0,6 km na
płn. autostrada A-2.
|
|
Potachy
|
osada
|
Osada
w gm. →Zaniemyśl, w sąsiedztwie wału przeciwpowodziowego
Warty, ok. 7 km na płd-wsch. od Zaniemyśla, lokalna droga z
→Kępy Wlk.
|
|
Pradolina
Warciańsko-Odrzańska
|
jednostka
fizyczno - geograficzna
|
Nazwa
jednostki podziału fizycznogeograficznego terenu, makroregionu o
numerze indeksowym 315.6, jednego z sześciu makroregionów na
terytorium Polski wchodzących w skład podprowincji "Pojezierza
Południowobałtyckie". Na terenie makroregionu leży środkowa część
powiatu średzkiego, w przebiegu →Warty (pł. część gm.
→Nowe Miasto oraz płd. cześci gm. →Krzykosy i gm.
→Zaniemyśl).
|
|
Przykuty
|
nie
istniejące
|
Dawna
nazwa wsi →Janowo
|
|
Przymiarki
|
osada
|
Osada
w gm. →Krzykosy, ok 1,6 km na płn. od Solca, przy lokalnej
drodze do Sulęcinka, w pobliżu linia kolejowa Kluczbork - Poznań.
|
|
Przymus
|
osada
|
Osada
w gm. →Środa Wlkp, ok. 2 km na płd-zach. od →Słupi
Wlk, tuż przy płd. granicy gminy, lokalna droga ze Słupi Wlk. do
→Zaniemyśla.
|
|
Pustułka
|
osada
|
Osada
w gm. Środa Wlkp, ok. 8 km na wsch. od Środy, droga powiatowa do
Miłosławia, drogi lokalne do Brzezia i Czarnego Piątkowa.
|
|
Raczyńskie
Jezioro
|
jezioro
|
Jedno
z większych wśród 9 jezior w →Rynnie jezior
Kórnicko-Zaniemyskich, w gm. →Zaniemyśl. Pow.105
ha, gł. 5,8m. W północnej części jeziora →Wyspa
Edwarda. Z jeziora wypływa rz. →Kamionka, która
wpływa kolejno do pozostałych jezior →Rynny Jezior
Kórnicko-Zaniemyskich
|
|
Radliniec
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Nowe Miasto, ok. 6 km na płd-wsch. od Nowego
Miasta, tuż przy płd-wsch. granicy powiatu, ok 100 mieszk., cmentarz
poewangelicki, lokalna drogi z →Klęki do Radlina i z Mieszkowa
do →Dębna, wieś położona pow. 100 m.n.p.m. (wpływ Wału
Żerkowskiego), lokalne wzniesienia 102 m n.p.m
|
|
Ramutki
|
osada
|
Osada
w gm. →Środa Wlkp, ok. 6 km na płd. od Środy, tuż
przy płd. granicy powiatu, lokalna droga do →Marianowa
Brodowskiego i →Nadziejewa. Ok. 0,2 km na płd. od osady
rz. →Moskawa.
|
|
Rogusko
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Krzykosy, ok. 3 km na płn-zach. od Nowego
Miasta, ok 80 mieszk., droga krajowa nr 11/15, most drogowy na
→Warcie. Pierwsza wzmianka z 1357r. Dwór z poł.
XIXw z dachem naczółkowym.
|
|
Romanowo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 5 km na płn. od Środy, ok.
100 mieszk. Droga boczna od drogi powiatowej do Kostrzyna.
|
|
Rowce
|
wieś
|
Nieistniejąca
wieś na zach. od wsi →Murzynowo Kościelne, inne nazwy
→Ostrówka, →Suchy.
|
|
Rów
Topolski
|
rzeka
|
Niewielki
ciek wodny, na płn-zach. od Środy Wlkp spełniający w średniowieczu
zasadniczą rolę w systemie fosowym miasta, źródła w
okolicach ulic Dolnej i Jażdżewskiego. Pod Jarosławcem niewielki zalew
retencyjny. Ujście do Strugi Średzkiej na wysokości Koszut. Ciek
zanikający.
|
|
Równina
Wrzesińska
|
jednostka
fizyczno - geograficzna
|
Nazwa
jednostki podziału fizycznogeograficznego terenu, mezoregionu o numerze
indeksowym 315.56, jednego z mezoregionów
wchodzących w skład makroregionu →Pojezierze Wielkopolskie. Na
terenie mezoregionu leży północna część powiatu średzkiego.
|
|
Rumiejki
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 7 km na płn-wsch. od Środy
Wlkp, tuż przy płn-zach. granicy powiatu, lokalna droga ze
→Szlachcina do →Tadeuszewa, ok. 80 mieszk. Do 1979
roku na zach. od wsi biegła linia kolei wąskotorowej Środa - Kobylepole
(rok budowy: 1902) ze stacją Rumiejki. Dwór z XIXw,
przebudowany w 1936r i po 1945r.
|
|
Rumiejki,
uroczysko
|
uroczysko
|
Nazwa
niewielkiego uroczyska leśnego, w gm. Środa Wlkp, ok. 0,4 km na płn. od
wsi →Rumiejki
|
|
Rusiborek
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Dominowo, ok. 3,8 km na płd-wsch. od
Dominowa, lokalne drogi do →Rusiborza, →Zberek i
→Połażejewa, ok. 80 mieszk, tuż przy płd. granicy gminy.
|
|
Rusiborek,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Dominowo, ok. 3,8 km na płd-wsch. wsi
Rusiborek, droga boczna od drogi wojewódzkiej nr 432.
|
|
Rusibórz
|
wieś
|
Wieś
w gm →Dominowo, ok. 3 km na płd-wsch. od Dominowa,
ok. 190 mieszk. Drogi lokalne do →Ulejna,
→Połażejewa, →Giecza i →Zberek. Piętrowy,
kryty łamanym dachem dwór – willa z pocz. XX
wieku. Do 1973 roku na płd. od wsi istniała linia boczna kolei
wąskotorowej Środa - Kobylepole z Połażejewa do Mystek (rok budowy:
1910) ze stacją Rusibórz i bocznicą do folwarku. Parterowy o
cechach klasycystycznych, zbudowany dla Plucińskich na pocz. XX wieku
(prawdopodobnie przebudowa starego założenia).
|
|
Ruszkowo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 3,6 km na płn-wsch. od Środy
Wlkp, rozproszona zabudowa wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 432,
ok. 100 mieszk.
|
|
Rynna
jezior kórnicko-zaniemyskich
|
jednostka
fizyczno - geograficzna
|
Twór
polodowcowy, w dolinie przebieg rz. →Głuszynka. W rynnie 9
jezior: Raczyńskie (pow. 102ha, gł. 5,8m), Łękno (26ha, gł. 5,0m), Mł.
Jeziory (44ha, gł. 16,3m), Wlk. Jeziory (66ha, gł. 5,4m), Bnińskie
(250ha, gł. 8,5m), Kórnickie (82ha, gł. 6,0m), Skrzynki
(92ha, gł. 6,5m), Skrzynki Mł. (17ha, gł. 8,0,), Borówieckie
(ok. 13ha gł. 0,6m).
|
|
Sabaszczewo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Dominowo, ok. 7 km na płd-wsch. od Dominowa,
tuż przy wsch. granicy powiatu. Lokalne drogi do →Murzynowa
Kościelnego, →Chociczy (2) i →Połażejewa, ok. 70
mieszk. Ok. 0,8 km na płd-wsch od wsi rzeka→Wielka.
|
|
Skłoków
|
osada
|
Nieistniejąca
już dziś osada o charakterze służebnym, lokalizowana przy przeprawie
przez Moskawę, ok 0,2-0,3km na płd. od grodu w Gieczu.
→Grodziszczko.
|
|
Skoraczew
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Nowe Miasto, 10 km na płd-wsch. od Nowego
Miasta, tuż przy płd-zach granicy powiatu, ok 150 mieszk., w pobliżu
linia kolejowa Mieszków - Czempiń (nieczynna) biegnąca
fragmentami na terenie powiatu, przez wieś przechodzi lokalna droga z
→Kruczyna do Panienki (powiat jarociński) i Chwałkowa
Kościelnego (powiat śremski). Ostatnie gospodarstwo przy drodze do
Panienki (przy skrzyżowaniu z drogą Panienka - Chwałkowo Kościelne)
jest najdalej na południe położonym zabudowaniem powiatu, Nazwa wsi od
nazwiska Skoracz. Pierwsza wzmianka z 1397r. Parterowy dwór
z końca XIXw i dobudowany do niego w latach 30-tych XXw eklektyczny
pałac z dachem naczółkowym, zabudowania pofolwarczne z 2
poł. XIXw, wieś położona pow. 100 m n.p.m. (wpływ Wału Żerkowskiego),
przy drodze do Chwałkowa Kościelnego (powiat śremski) wiatrak.
|
|
Słupia
Mała
|
wieś
|
Nieistniejąca
dziś wieś w pobliżu →Słupi Wielkiej w →gm. Środa.
Obecnie na jej terenie znajduje się COBORiU.
|
|
Słupia
Wielka
|
wieś
|
Duża
wieś w gm. →Środa Wlkp, ok. 3 km na płd-zach. od
Środy Wlkp, lokalna droga z →Koszut do →Zaniemyśla i
→Pętkowa, ok. 660 mieszk., stacja kolei wąskotorowej linii
Środa Wlkp - Zaniemyśl (rok budowy: 1910), dwór piętrowy, z
dwoma bocznymi ryzalitami w elewacji frontowej. Zbudowany ok. 1880r.
Pomiędzy ryzalitami ganek z kolumnami dźwigającymi taras, siedziba
Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych. Na terenie ośrodka
istniała do końca XVIIIw wieś Słupia Mała
|
|
Solec
|
wieś
|
Duża
wieś w gm. →Krzykosy, ok. 3 km na zach. od Krzykos,
ok 600 mieszk, neoromański kościół pw. św. Katarzyny z lat
1906-08, cmentarz z kaplicą, stacja kolejowa na linii Kluczbork -
Poznań, na płd. od wsi 10 przęsłowy kolejowy most kratownicowy nad
→Wartą. Lokalna droga z Orzechowa do →Zaniemyśla i
→Środy Wlkp
|
|
Spora
|
rzeka
|
Dawna
nazwa →Strugi Średzkiej
|
|
Staniszewo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 8,5 km na płn. od Środy Wlkp,
ok. 1 km na zach. od drogi powiatowej ze Środy do Kostrzyna, tuż przy
zach. granicy gminy, drogi lokalne do Markowic i →Pławiec, ok.
20 mieszk, do 1979 roku na płd. od wsi istniała linia kolei
wąskotorowej Środa - Kobylepole (rok budowy 1902) ze stacją Staniszewo
oraz bocznica do Pławiec.
|
|
Starkówiec
Piątkowski
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 9 km na wsch. od Środy, ok.
160 mieszk, lokalne drogi do →Miłosławia, →Szlachcina
i →Czarnego Piątkowa, cmentarz poewangelicki.
|
|
Starkówiec
Piątkowski, przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Środa Wlkp, ok 2 km na płd. od wsi
→Starkówiec Piątkowski, na płd. od drogi krajowej
nr 15, tuż przy wsch. granicy powiatu.
|
|
Stramnice
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Nowe Miasto, ok. 8 km na płd od
→Nowego Miasta, tuż przy płd. granicy powiatu, ok. 160
mieszk., w pobliżu linia kolejowa Kluczbork - Poznań oraz linia
kolejowa Mieszków - Czempiń (nieczynna) biegnąca fragmentami
na terenie powiatu, lokalna droga →Szypłów -
→Wolica Pusta. Wieś położona pow. 100 m n.p.m. (wpływ Wału
Żerkowskiego), lokalne wzniesienie 105 m n.p.m przy drodze do
przysiółka Stramnice.
|
|
Stramnice,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Nowe Miasto, składający się z kilku gospodarstw ok.
0,5-1 km na płd. od wsi →Stramnice przy lokalnej drodze ze wsi
Stramnice do Osieku (pow. jarociński), położony pow. 100 m.n.p.m.
(wpływ Wału Żerkowskiego), lokalne wzniesienia 105 m n.p.m, w pobliżu
linia kolejowa Mieszków - Czempiń (nieczynna) biegnąca
fragmentami na terenie powiatu.
|
|
Struga
Średzka
|
rzeka
|
Rzeka,
dł. ok. 18 km, źródła w okolicy Tulec, ujście na płd-wsch od
→Środy Wlkp. Ok. 3 km przed ujściem wokół
jej biegu i kilku zbiorników wodnych Obszar
Chronionego Krajobrazu →Bagna Średzkie. Dawna nazwa: Spora
|
|
Strzeszki
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 4,2 km na płn. od Środy, tuż
przy płd. granicy gminy, ok. 0,3 km na zach. od drogi
wojewódzkiej nr 432. Do 1973 przez wieś przechodziła linia
boczna kolei wąskotorowej Środa - Zaniemyśl z Annopola do Czarnotek
(rok budowy 1925) ze stacją Strzeżki. Neoklasycystyczny dwór
z poł XIX w. Zbudowany dla Stablewskich.
|
|
Strzyżowiec
|
rzeka
|
Nieistniejący
ciek wodny w pobliżu wsi →Murzynowo Kościelne, prawy dopływ
rz. →Wielka
|
|
Suchy
|
wieś
|
Nieistniejąca
wieś na zach. od wsi →Murzynowo Kościelne, inne nazwy
→Rowce, →Ostrówka.
|
|
Sulęcin
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Krzykosy, ok. 4,2 km na zach. od Krzykos, ok
480 mieszk, tuż przy Warcie stanowiącej na tym odcinku płd. granicę
powiatu, lokalna droga z →Solca do →Środy Wlkp i
→Zaniemyśla, w pobliżu linia kolejowa Kluczbork - Poznań.
Dwór z pocz. XXw.
|
|
Sulęcin,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Krzykosy, ok. 1,8 km na płn. od wsi →Sulęcin,
przy lokalnej drodze do →Środy Wlkp.
|
|
Sulęcinek
|
wieś
|
Duża
wieś w gm. →Krzykosy, ok. 5 km na płn-zach. od
Krzykos, ok 1,3 tys. mieszk., lokalne drogi do →Solca,
→Murzynowa Leśnego, →Zaniemyśla i →Środy,
stacja kolejowa na linii Kluczbork - Poznań, zabudowa rozproszona
wzdłuż kilku dróg o charakterze lokalnym Dwór z
l.20-30 XXw, obecnie poczta
|
|
Sulęcinek,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Krzykosy, ok. 1 km na płn-wsch. od wsi
→Sulęcinek, w pobliżu lokalnej drogi do →Murzynowa
Leśnego. Na płn. od przysiółka rzeczka →Miłosławka
|
|
Sulęcinek,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Krzykosy, ok. 1 km na wsch. od wsi →Sulęcinek,
wzdłuż lokalnej drogi do →Murzynowca Leśnego.
|
|
Sulęcinek,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Krzykosy, ok. 1 km na płd. od wsi →Sulęcinek,
przy lokalnej drodze do →Solca.
|
|
Szczytowice
|
nie
istniejące
|
Nieistniejąca
dziś wieś w →gm. Środa w okolicy →Zdziechowic
|
|
Szlachcin
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 6 km na wsch. od Środy, droga
powiatowa do Miłosławia, ok. 390 mieszk, drogi lokalne do
→Brodowa, →Chociczy (2), Rumiejek i
→Połażejewa. Dwór eklektyczny z formami
renesansowymi i klasycystycznymi z pocz. XIX wieku (gruntownie
przebudowany w 1899 roku), zbudowany pierwotnie dla Szczanieckich,
przebudowany dla Stablewskich. Kamienny most drogowy na
→Bardziance – zabytek techniki drogowej. Do 1979
roku na zach. od wsi istniała linia kolei wąskotorowej Środa -
Kobylepole ze stacją Szlachcin.
|
|
Szlachcin
Huby
|
osada
|
Osada
w gm. →Środa Wlkp, ok. 1 km na płn-wsch. od
→Szlachcina, lokalna droga z →Pierzchna do
→Winnej Góry. Ok. 0,8km na płd. od osady
→Moskawa.
|
|
Szrapki
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Dominowo, ok. 1,8 km na płd. od Dominowa.
Zabudowa wzdłuż lokalnej drogi do Dominowa.
|
|
Szypłów
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Nowe Miasto, ok. 8 km na płd. od Nowego
Miasta, tuż przy płd. granicy powiatu, ok. 250 mieszk., w pobliżu linia
kolejowa Kluczbork - Poznań oraz linia kolejowa Mieszków -
Czempiń (nieczynna) biegnąca fragmentami na terenie powiatu, Wieś znana
od 1397r. Pałac z końca XVIIIw, przebudowany w poł. XIXw i ponownie w
końcu stulecia. lokalna droga →Chwalęcin -
Mieszków, wieś położona pow. 100 m.n.p.m. (wpływ Wału
Żerkowskiego), lokalne wzniesienia 105 m n.p.m.
|
|
Szypłów,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Nowe Miasto, składający się z kilku gospodarstw, ok.
0,5-1 km na płd. od wsi →Szypłów przy lokalnej
drodze do Mieszkowa, położony pow. 100 m.n.p.m. (wpływ Wału
Żerkowskiego), lokalne wzniesienia 105 m n.p.m, w pobliżu linia
kolejowa Mieszków - Czempiń (nieczynna) biegnąca fragmentami
na terenie powiatu.
|
|
Szywra
|
rzeka
|
→Miłosławka.
|
|
Ściganka
|
uroczysko
|
Nazwa
niewielkiego uroczyska leśnego, w gm. →Środa Wlkp, ok. 1,4 km
na płd. od →Chociczy.
|
|
Śnieciska
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Zaniemyśl, ok. 6 km na płn. od Zaniemyśla,
droga lokalna z Zaniemyśla do →Słupi Wlk., Pierwsza wzmianka z
1257r, dawna właśność biskupów gnieźnieńskich, ok. 450
mieszk., stacja i most żelbetowy na linii kolei wąskotorowej Środa Wlkp
- Zaniemyśl (rok budowy 1910), drewniany, zrębowy kościół
pw. św. Marcina. Dwór z 1 poł. XIX, przekształcony
w 2 poł XXw.
|
|
Świączyń
|
uroczysko
|
Nazwa
uroczyska w gm. →Nowe Miasto kompleksu leśnego występującego
na południe od wsi Świączyń (pow. Śrem, gm. Książ Wlkp).
|
|
Świętomierz
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Nowe Miasto, ok 9 km na płd-zach. od Nowego Miasta,
ok. 80 mieszk., luźna zabudowa wzdłuż drogi
wojewódzkiej nr 436.
|
|
Tadeuszewo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 5 km na płn-wsch. od Środy
Wlkp, rozproszona zabudowa wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 432,
ok. 80 mieszk.
|
|
Teresa
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Nowe Miasto, ok. 4 km na płd. od Nowego
Miasta, ok 270 mieszk., w pobliżu linia kolejowa Kluczbork - Poznań,
lokalna droga z →Klęki do →Szypłowa. Dawny folwark
założony przez Hermanna Kennemanna z →Klęki,
współtwórcy HAKATY. Pierwotna nazwa Theresia.
|
|
Tokarów
|
osada
|
Osada
w gm. →Nowe Miasto, 8,3 km na płd. od Nowego Miasta, przy
lokalnej drodze z →Chromca do Mieszkowa.
|
|
Topola
|
wieś
|
wieś
w →gm. Środa, ok 2,5 km na płn-zach od granic miasta, dawna
posiadłość kościelna. Dawna nazwa wsi: →Komorniki.
Dwór z 2 poł. XIXw, przebudowany ok. 1900r
|
|
Trzebisławki
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 7 km na zach. od Środy, ok.
180 mieszk, tuż przy zach. granicy powiatu, drogi lokalne
do Kromolic i →Koszut. Dwór z l. 1900-1901
|
|
Trzebisławki,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Środa Wlkp, ok 2 km na płn-wsch. od wsi
→Trzebisławki, przy lokalnej drodze z →Koszut do
Kromolic.
|
|
Trzebisławki,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Środa Wlkp, ok 1,8 km na wsch. od wsi
→Trzebisławki, przy drodze lokalnej do →Brzezin.
|
|
Trzebisławki,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Środa Wlkp, ok 3,8 km na płn-wsch. od wsi
→Trzebisławki, przy linii kolejowej Kluczbork-Poznań.
|
|
Turek
|
łąka
|
Nazwa
łąki w gm. →Środa Wlkp, ok. 1 km na płd-zach. od Bieganowa,
tuż przy zach. granicy powiatu.
|
|
Ulejno
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 5,4 km na płn-wsch. od Środy
Wlkp, drogi lokalne z →Mącznik, →Tadeuszewa i
→Połażejewa , ok. 90 mieszk. Dawna nazwa →Wielichowo.
Dwór piętrowy z mansardowym dachem i wyniesionym balkonowym
tarasem w poziomie piętra wsparty czterema prostymi kolumnami,
zbudowany na przełomie XIX i XX wieku dla niemieckiej rodziny
Sarrazinów. Do 1979 roku na płd. od wsi istniała linia kolei
wąskotorowej Środa - Kobylepole (rok budowy: 1902) ze stacją Ulejno.
|
|
Uleśnica
|
rzeka
|
Nieistniejący
ciek wodny w pobliżu wsi →Murzynowo Kościelne, prawy dopływ
rz. →Wielka
|
|
Urniszewo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 3 km na zach. od Środy, ok
0,4 km na płn. od drogi powiatowej do Swarzędza.
|
|
Urniszewo,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Środa Wlkp, ok 3,2 km na płn-zach. od Środy, ok. 1 km
na płn. od wsi →Urniszewo, lokalna droga do
→Zielniczek.
|
|
Uroczysko
św. Józefa
|
uroczysko
|
Uroczysko
w gm. Zaniemyśl, ok 2 km na płd-zach. od wsi Jeziory Wielkie, w
kompleksie leśnym Lasów Kórnicko-zaniemyskich.
|
|
Utrata
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Nowe Miasto, ok. 4,5 km na płd-zach. od
Nowego Miasta, przylegająca do →Chociczy, ok. 250 mieszk.,
droga wojewódzka nr 436, stacja kolejowa Chocicza na linii
Kluczbork - Poznań
|
|
Utrata,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Nowe Miasto, składający się z kilku gospodarstw ok. 1
km na płd-wsch. od wsi →Utrata, w pobliżu linia kolejowa
Kluczbork - Poznań.
|
|
Wał
Żerkowski
|
jednostka
fizyczno - geograficzna
|
Nazwa
jednostki podziału fizycznogeograficznego terenu, mezoregionu o numerze
indeksowym 315.64, jednego z mezoregionów
wchodzących w skład makroregionu →Pojezierze Leszczyńskie. Na
terenie mezoregionu leży południowa część powiatu średzkiego.
|
|
Warta
|
rzeka
|
Rzeka,
najdłuższy dopływ Odry, dł. 808 km, pow. dorzecza 54529 km2.
Źródła w Kromołowie (dzielnicy Zawiercia, 384 m n.p.m.),
ujście w Kostrzyniu (12 m n.p.m.). W rejonie Czeszewa i ujścia
→Lutyni skupisko lasów grądowo-łęgowych
stanowiących dawną pozostałość Puszczy Pyzdrskiej, jedno z
najcenniejszych tego typu stanowisk na kontynencie europejskim
(→Żerkowsko-Czeszewski Park Krajobrazowy). Na wys. wsi Kępa
Mała ujście →Moskawy. Rzeka Warta stanowi również
granice gmin Nowe Miasto i →Krzykosy.
|
|
Wielichowo
|
nie
istniejące
|
→Ulejno
|
|
Wielka
|
rzeka
|
Rzeka,
lewy dopływ Moskawy, dł. ok 24 km, źródła w okolicach
Wrześni, ujście ok. 0,8 km na płd. od →Pierzchna. Zwana także
→Bardzianką lub →Wielkim Rowem, W
→Szlachcinie most kamienny na drodze powiatowej do Miłosławia;
zabytek techniki drogowej.
|
|
Wielki
Bór
|
uroczysko
|
Nazwa
uroczyska, kompleksu leśnego występującego ok. 2-3 km na płn. od wsi
→Radliniec, wzdłuż drogi do →Klęki. W drzewostanie
przeważa sosna i daglezja.
|
|
Wielki
Rów
|
rzeka
|
→Wielka
|
|
Wiktorowo
|
osada
|
niewielka
osada w gm. →Krzykosy, ok 0,2 km na wsch. od wsi
→Witowo, wzdłuż lokalnej drogi z →Solca do Orzechowa
(pow. wrzesiński).
|
|
Winna
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Zaniemyśl, ok. 5 km na płn-zach. od
Zaniemyśla, droga lokalna Śnieciska - Kórnik, ok. 60
mieszk., w centrum wsi lokalne wzniesienie 89 m n.p.m.
|
|
Winna
Góra
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 10 km na wsch. od Środy, tuż
przy wsch. granicy powiatu, droga powiatowa do Miłosławia, ok. 390
mieszk, drogi lokalne do →Chociczy (2) i Białego Piątkowa.
Pałac w stylu polskim z 1910 roku wzniesiony dla Henryka Mańkowskiego
(wnuka J. H. Dąbrowskiego) na miejscu klasycystycznego pałacu
Czartoryskich – donacji (wraz z całym kluczem
majątków) Napoleona Bonaparte dla wodza legionów.
W części centralnej czterokolumnowy portyk wysunięty przed front. Dach
łamany. Kościół barokowy pw. św. Michała Archanioła z
kaplicą grobową wodza legionów.
|
|
Wiosna
|
osada
|
Osada
śródleśna w gm. →Krzykosy, tuż przy płn. granicy
powiatu, ok. 5,9 km na płn-wsch. od Krzykos, lokalne drogi leśne.
|
|
Witowo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Krzykosy, ok. 3,5 km na wsch. od Krzykos, ok
460 mieszk,lokalna droga z →Solca do Orzechowa. Tuż pod wsią
swe źródła ma niewielka rzeczka →Baba uchodząca do
→Warty pod →Krzykosami.
|
|
Włostowo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 2 km na płd-wsch. od Środy,
droga krajowa nr 11, ok. 50 mieszk, Ok. 0,8 km na płn-wsch. od wsi
rz.→Moskawa.
|
|
Wolica
Kozia
|
wieś
|
Wieś
w gm. Nowe Miasto, ok. 2 km na zach. od →Nowego
Miasta, przy lokalnej drodze do →Dębna, ok 200 mieszk.
|
|
Wolica
Nowa
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Nowe Miasto, ok. 3,5 km na wsch. od Nowego
Miasta, ok 200 mieszk., przy lokalnej drodze →Klęka -
Żerków. Dawny folwark założony przez Hermanna Kennemanna z
→Klęki, współtwórcy HAKATY. Pierwotna
nazwa Waldhof.
|
|
Wolica
Pusta
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Nowe Miasto, ok. 6 km na płd. od Nowego
Miasta, tuż przy płd. granicy powiatu, ok. 450 mieszk. droga krajowa nr
11/15. Pierwsza wzmianka w 1290r (Volycza). wieś położona pow. 100 m
n.p.m. (wpływ Wału Żerkowskiego), na płd od wsi pasmo wzniesień
→Góry Mieszkowskie. Pierwsza wzmianka w 1290r.
Volycza. Części wsi znajduje się w powiecie jarocińskim, cmentarz
poewangelicki.
|
|
Wygoda
|
nie
istniejące
|
Folwark,
osada na prawym brzegu Warty, w gm. →Nowe Miasto, na jej
terasie zalewowej, ok 2,2 km od Orzechowa, przy lokalnej drodze z
→Pięczkowa do przeprawy w →Dębnie. Dziś ruina.
|
|
Wygranka
|
osada
|
Śródleśna
osada w gm. →Krzykosy, ok 3,8 km na płn. od
→Pięczkowa, przy lokalnej drodze z →Pięczkowa do
→Murzynówka, tuż przy zach. granicy powiatu, na
płd. skraju dużego kompleksu leśnego znajdującego się w powiecie
wrzesińskim, w gm. Miłosław.
|
|
Wysławice
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Dominowo, ok. 4,2 km na płn-zach. od
Dominowa, Droga lokalna do Gułtów. Wieś położona na wys.
pow. 100 m n.p.m. Ok. 0,2 km na zach. od ostatnich zabudowań wsi punkt
wysokościowy 104 m n.p.m.
|
|
Wyspa
Edwarda
|
wyspa
|
wyspa
na Jeziorze Raczyńskim, (wcześniejsza nazwa Grunt)
w gm. →Zaniemyśl o pow. 3 ha. W latach 1815-1845 wyspa
należała do Edwarda hr. Raczyńskiego, który zbudował tutaj
modrzewiowy dom w stylu szwajcarskim. Na wyspie ok. 60
dębów (w tym 17 pomników przyrody), przeprawa
promowa.
|
|
Wyszakowo
|
wieś
|
Duża
wieś w gm. →Zaniemyśl, ok. 5 km na płn-wsch. od
Zaniemyśla, ok. 60 mieszk. Pierwsza wzmianka w 1257r. Niewielki
dwór parterowy z piętrem w części centralnej, zbudowany w
latach 60 XIX stulecia dla Karczewskich oraz dobudowaną częścią
piętrową dla właścicieli niemieckich na przełomie wieków,
spichrz z XIXw., obelisk ku czci Franciszka Unruga, powstańca
Wielkopolskiego, współorganizatora AK w Wielkopolsce. Droga
lokalna z →Brzostka. Do 1973 przez wieś przechodziła linia
boczna kolei wąskotorowej Środa - Zaniemyśl z →Annopola do
→Czarnotek (rok budowy 1925) ze stacją Wyszakowo.
|
|
Wyszakowskie
Huby
|
osada
|
Osada
w gm. →Zaniemyśl, ok. 0,4 km na płn. od →Wyszakowa,
lokalna droga do →Brzostkowa.
|
|
Wzgórze
Ludgardy
|
góra
|
→
Górzno.
|
|
Zabłocie
|
nie
istniejące
|
Nieistniejąca
dziś wieś nad →Strugą Średzką na płd. od →Marcelina w
→gw. Środa
|
|
Zagaj
|
osada
|
Osada
w gm. →Środa Wlkp, tuż przy zach. granicy gminy, ok. 1 km na
płn. od wsi →Pławce
|
|
Zaniemyśl
|
wieś
|
Duża
wieś gm. w pow. →średzkim, ok. 12 na płd od →Środy
Wlkp, 2,3 tys. mieszk, pomiędzy Jeziorami →Raczyńskim i
→Łękno, jako miasto lokowane istniało w latach 1742-1934,
neogotycki kościół pw. św. Wawrzyńca z lat
1840-42. Przy kościele nagrobek Edwarda hr. Raczyńskiego,
neoromański, poewangelicki kościół pw. Niepokalanego Serca
NMP, →Wyspa Edwarda na Jeziorze Raczyńskim z domem w stylu
szwajcarskim, dawna posiadłość Edwarda hr. Raczyńskiego, stacja końcowa
linii wąskotorowej Środa-Zaniemyśl (rok budowy 1910). Południowa część
wsi nosiła dawniej nazwę →Niezamyśl. Wieś o
charakterze letniskowym. Droga wojewódzka nr 432, droga
lokalna z Kórnika do →Sulęcinka.
|
|
Zberki
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Dominowo, ok. 6 km na płd-wsch. od Dominowa,
przy drodze wojewódzkiej nr 432, ok. 230 mieszk. Do 1973
roku istniała tutaj linia boczna kolei wąskotorowej Środa - Kobylepole
z →Połażejewa do →Mystek (rok budowy: 1910) ze stacją
Zberki. parterowy, z końca XIX wieku, rozbudowany w 1910 roku do
piętra, kryty dachem mansardowym. Zbudowany dla niemieckiej rodziny
Scherów.
|
|
Zberki
Huby
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Dominowo, ok. 8 km na wsch. od Dominowa i ok.
1,8 km na wsch. od wsi →Zberki. Drogi lokalne do
→Murzynowa Kościelnego i drogi wojewódzkiej nr 432.
|
|
Zbójecka
Góra
|
grodzisko
|
grodzisko
pierścieniowate w gm. →Krzykosy, ok 0,2 km na płd. od
leśniczówki →Brzozowiec
|
|
Zdziechowice
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 8,5 km na płn. od Środy Wlkp,
ok. 1 km na wsch. od drogi powiatowej ze Środy do Kostrzyna, tuż przy
płn. granicy gminy, drogi lokalne do →Chłapowa i
→Bagrowa, ok. 150 mieszk, do 1979 roku na płd. od wsi istniała
linia kolei wąskotorowej Środa - Kobylepole (rok budowy 1902) ze stacją
Zdziechowice.
|
|
Zielniczki
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 3,6 km na płn. od Środy Wlkp,
droga lokalna z →Zielnik.
|
|
Zielniki
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 3,6 km na płn. od Środy Wlkp,
droga ze Środy do Kostrzyna ok. 140 mieszk. Dwór z k. XIXw,
przebudowany w l.20 XXw
|
|
Złodziejewo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 9 km na wsch. od Środy, przy
drodze krajowej nr 15, tuż przy wsch. granicy powiatu.
|
|
Złomiszewo
|
wieś
|
Nieistniejąca
wieś pomiędzy wsiami →Murzynowo Kościelne,
→Połażejewo, →Zberki, →Kopaszyce
|
|
Zmysłowo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 7 km na płn-zach. od Środy,
tuż przy płn-zach. granicy powiatu, ok. 20 mieszk, lokalna droga z
Bieganowa do Markowic.
|
|
Zofiówka
|
uroczysko
|
Nazwa
uroczyska w kompleksie Lasów Kórnicko -
Zaniemyskich, ok. 2,5 km na płd-wsch. od →Zaniemyśla, tuż przy
płd-zach. granicy powiatu.
|
|
Zwola
|
leśniczówka,
gajówka
|
Nazwa
gajówki w gm. →Zaniemyśl, ok. 4,5 km na płd. od
Zaniemyśla, w kompleksie leśnym, na płn. od →Łysej
Góry (1).
|
|
Zwola
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Zaniemyśl, ok. 1 km na płd. od Zaniemyśla, po
płd. stronie →Jeziora Raczyńskiego, ok. 140 mieszk, lokalne
drogi do →Dąbrowy i →Majdan.
|
|
Zwola,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Zaniemyśl, ok. 2 km na płd-wsch. od wsi
→Zwola, na płd. krańcu →Jeziora Raczyńskiego, w
terenie zalesionym, lokalna droga ze Zwoli.
|
|
Zwola,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm.→Zaniemyśl, ok. 3 km na płd-wsch. od wsi →Zwola,
w terenie zalesionym, lokalna droga ze Zwoli nad Wartę.
|
|
Zwola,
przysiółek
|
przysiółek
|
Przysiółek
w gm. →Zaniemyśl, ok. 5 km na płd. od wsi →Zwola, w
terenie zalesionym, po południowej stronie →Łysej
Góry, w bezpośrednim sasiedztwie wału przeciwpowodziowego na
Warcie, lokalna droga do wsi Zwola, Kępa Mała i →Kotowo.
|
|
Źrenica
|
rzeka
|
Dawna
nazwa →Moskawy.
|
|
Źrenica
|
wieś
|
Dawniej
wieś, ok. 0,6 km na wsch. od granic miasta →Środa Wlkp (ul.
Graniczna, obecnie: Żwirki i Wigury), przy trakcie do Miłosławia. W
1934 roku włączona administracyjnie w obręb miasta. Dawna część klucza
majątków →Winej Góry (właśność J.H.
Dąbrowskiego), folwark z 2 poł. XIXw, most drogowy na →
Moskawie i most żelbetonowy na istniejącej do 1979r. linii kolei
wąskotorowej Środa - Kobylepole (rok budowy: 1902).
|
|
Żabikowo
|
wieś
|
Wieś
w gm. →Środa Wlkp, ok. 2 km na zach. od Środy, przy
drodze krajowej nr 11, ok. 110 mieszk, ok. 0,2 km na płn. od wsi
→Struga Średzka. Do 1975 przez wieś przechodziła linia boczna
kolei wąskotorowej Środa - Zaniemyśl ze →Słupi Wlk. do
→Jaszkowa (rok budowy 1910) ze stacją Żabikowo.
Dwór z k. XIXw, przebudowany po 1945r.
|
|
Żeleźnica
|
rzeka
|
→Wielka
|
|
Żerkowsko-Czeszewski
Park Krajobrazowy
|
obszar
chroniony
|
Park
Krajobrazowy, ok. 14 km na płd-wsch. od Środy Wlkp, w zakolu Warty,
przy ujściu Lutyni. Utworzony 17 października 1994, obejmuje teren o
dużych wartościach przyrodniczych i kulturowych. Leży w granicach
powiatów średzkiego (gm. Nowe Miasto), jarocińskiego (gm.
Żerków) i wrzesińskiego (gm. Miłosław). Obejmuje 15 640 ha,
z czego 6129 ha to lasy. Na terenie Parku znajdują się obecnie trzy
rezerwaty przyrody w tym dwa florystyczne (Dwunastak i Czeszewski Las)
i faunistyczny (→Dębno). Na terenie parku znajduje się pałac
Gorzeńskich w Śmiełowie w którym w 1832r. bywał A.
Mickiewicz.
|
|
Żydowskie
Góry
|
góra
|
Wzniesienie
102 m n.p.m, w gm. Nowe Miasto, ok. 200m od drogi →Klęka -
→Rogusko, przechodzącej przez →Komorze Nowomiejskie.
Do 1939 roku istniał tutaj cmentarz żydowski - kirkut.
|
|
Żydowskie
Góry
|
góra
|
lokalne
wzniesienia (80 m n.p.m.) w kompleksie leśnym Lasów
Kórnicko-Zaniemyskich, w gm. Zaniemyśl, ok 2,3 km na
płd-zach. od wsi Jeziory Wielkie
|
|
